Trẻ nhỏ thường gặp phải các bệnh lý đường hô hấp gây tăng tiết dịch nhầy, dẫn đến tình trạng ứ đọng đờm trong phổi và đường thở. Khác với người lớn, trẻ chưa có khả năng khạc đờm để làm sạch đường hô hấp. Vì vậy, trong nhiều trường hợp, các bác sĩ sẽ thực hiện phương pháp vỗ long đờm để đưa các chất nhày này ra ngoài.
1. Vỗ long đờm cho trẻ là gì?
- Vỗ long đờm (hay còn gọi là vỗ rung đờm) là một kỹ thuật trong y khoa nhằm hỗ trợ làm sạch đường hô hấp ở trẻ. Phương pháp này sử dụng tác động cơ học bằng tay hoặc bằng dụng cụ chuyên dụng lên thành ngực để tạo ra sự thay đổi áp lực trong phổi. Nhờ đó, giúp phổi giãn nở tốt hơn, tăng cường khả năng thông khí và hỗ trợ đẩy các chất tiết như đờm, dãi ra ngoài.
- Sau khi được vỗ rung đúng cách, trẻ thường có phản xạ ho mạnh hơn và có thể tống ra nhiều đờm. Nhờ đó, đường thở trở nên thông thoáng hơn, nhịp thở ổn định và giảm hiện tượng thở khò khè.
- Tuy nhiên, ba mẹ tuyệt đối không nên tự ý áp dụng phương pháp này tại nhà nếu chưa được bác sĩ chỉ định hoặc hướng dẫn cụ thể. Việc thực hiện sai cách có thể gây phản tác dụng hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
2. Khi nào cần vỗ long đờm cho bé?
Phương pháp vỗ rung lồng ngực được chỉ định trong các trường hợp sau:
- Trẻ bị viêm mũi, nghẹt mũi: Vỗ rung giúp hỗ trợ làm sạch dịch tiết, giảm tắc nghẽn, giúp trẻ thở dễ hơn.
- Viêm tiểu phế quản: Giúp làm loãng và dẫn lưu đờm, cải thiện thông khí tại các phế quản nhỏ.
- Viêm phổi thùy: Hỗ trợ phục hồi chức năng hô hấp bằng cách làm giảm ứ đọng dịch và tăng khả năng thông khí ở vùng phổi bị tổn thương.
- Các tình trạng tích tụ đờm nhiều trong đường hô hấp: Giúp loại bỏ đờm nhớt, làm sạch hệ thống hô hấp, đặc biệt khi trẻ không thể tự khạc ra.
- Bệnh hô hấp mãn tính: Hỗ trợ duy trì chức năng hô hấp, giảm nguy cơ bội nhiễm do đờm tích tụ lâu ngày.
- Giai đoạn hậu phẫu: Nhất là sau các phẫu thuật vùng ngực, vỗ rung giúp phòng ngừa tình trạng xẹp phổi và hỗ trợ lưu thông khí hiệu quả.
> Xem thêm: Bệnh gặp thường gặp ở trẻ sơ sinh: Những điều ba mẹ cần biết để phòng tránh
3. Vỗ rung long đờm có hại không? Có nên vỗ long đờm cho trẻ không?
Vỗ rung long đờm là một kỹ thuật hỗ trợ hô hấp quan trọng nhưng cũng đòi hỏi sự chính xác và hiểu biết chuyên sâu. Khi thực hiện không đúng cách, phương pháp này có thể mang lại những rủi ro cho sức khỏe của trẻ. Vì vậy, việc vỗ rung đờm nên chỉ được thực hiện bởi nhân viên y tế có chuyên môn, theo chỉ định của bác sĩ. Dưới đây là những lý do mà cha mẹ không nên tự ý thực hiện kỹ thuật này tại nhà:
- Cần kiến thức chuyên môn vững vàng: Vỗ long đờm không đơn giản là “vỗ nhẹ” vào lưng trẻ. Nó yêu cầu hiểu biết rõ về cấu trúc hệ hô hấp, cách tạo áp lực phù hợp và thao tác đúng vị trí để đạt hiệu quả mà không gây tổn thương.
- Nguy cơ làm tổn thương đường thở: Nếu thực hiện sai kỹ thuật, có thể khiến trẻ khó thở hơn, ho nhiều hơn hoặc thậm chí tổn thương vùng phổi đang viêm. Những trẻ có tình trạng đặc biệt như viêm phổi hoặc suy hô hấp càng dễ gặp biến chứng nếu bị tác động sai cách.
- Rủi ro nhiễm trùng: Trong quá trình thực hiện, nếu dụng cụ hoặc tay người thực hiện không được tiệt trùng đúng cách, trẻ có thể bị lây nhiễm vi khuẩn, virus làm bệnh nặng thêm.
- Tác động tâm lý và sinh lý: Trẻ có thể hoảng sợ, la khóc, gồng người, gây ảnh hưởng đến hiệu quả của kỹ thuật, có thể gây ra các phản ứng như: co thắt thanh quản, nôn ói hoặc nghẹt thở.
- Không phù hợp cho mọi trường hợp: Không phải trẻ nào bị đờm cũng cần vỗ long đờm. Việc chẩn đoán sai, áp dụng sai phương pháp điều trị có thể khiến bệnh kéo dài hoặc nặng hơn.
4. Hướng dẫn cách vỗ đờm cho trẻ sơ sinh
- Tư thế khi vỗ rung: Trẻ có thể nằm nghiêng sang một bên, ngồi cúi đầu về phía trước hoặc được người lớn bế vác theo tư thế nằm sấp. Các tư thế này giúp dẫn lưu đờm tốt hơn, hỗ trợ quá trình tống xuất dịch tiết ra khỏi đường thở.
- Xác định vị trí vỗ: Vị trí vỗ thường nằm ở vùng lưng tương ứng với phổi, từ khoảng ngang lưng trở lên. Khi vỗ cần hướng lực từ dưới lên trên, mục đích là dẫn đờm từ vùng đáy phổi lên khí quản và họng, giúp trẻ dễ ho và tống đờm ra ngoài.
- Kỹ thuật vỗ long đờm đúng cách: Tay người thực hiện cần khum lại, tạo khoảng rỗng giữa lòng bàn tay để khi vỗ phát ra tiếng “bộp bộp” và làm rung lồng ngực. Vỗ bằng lực từ cổ tay, không dùng lực từ cánh tay để tránh gây đau hoặc tổn thương. Khi thực hiện đúng, trẻ sẽ không bị đau mà thậm chí cảm thấy dễ chịu. Thời gian mỗi lần vỗ rung khoảng 10–15 phút.
- Theo dõi sau khi vỗ: Sau khi vỗ rung, trẻ có thể ho tăng hoặc nôn ra đờm. Người chăm sóc cần quan sát màu sắc và tính chất của đờm (trắng loãng, vàng, xanh, đặc…) để thông báo cho bác sĩ trong quá trình theo dõi và điều trị.
- Lưu ý quan trọng: Kỹ thuật này chỉ áp dụng trong trường hợp trẻ ho có đờm, không áp dụng cho ho khan. Cha mẹ không nên tự ý thực hiện kỹ thuật này tại nhà nếu chưa được hướng dẫn cụ thể bởi chuyên viên y tế.
> Xem thêm:Trẻ bị ho, sổ mũi: Nguyên nhân, dấu hiệu và biến chứng thường gặp
5. Các phương pháp hỗ trợ làm long đờm hiệu quả
Bên cạnh kỹ thuật vỗ long đờm, ba mẹ có thể áp dụng thêm một số biện pháp hỗ trợ khác giúp làm loãng và tống xuất đờm ra khỏi đường hô hấp hiệu quả hơn:
- Uống nước ấm: Nước ấm giúp làm loãng dịch nhầy trong đường hô hấp, từ đó giảm cảm giác tắc nghẽn và dễ khạc đờm hơn. Đối với trẻ lớn hơn, có thể kết hợp nước ấm với một ít mật ong và vài giọt chanh để tăng hiệu quả làm dịu cổ họng (chỉ áp dụng cho trẻ trên 1 tuổi).
- Sử dụng thuốc long đờm theo chỉ định bác sĩ: Các loại thuốc như acetylcysteine hoặc bromhexine có tác dụng làm giảm độ nhớt và độ dính của đờm, giúp đờm dễ di chuyển ra ngoài. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
- Xông hơi bằng tinh dầu: Một số loại tinh dầu như: tràm, khuynh diệp hoặc bạc hà có khả năng làm thông mũi, dịu niêm mạc đường hô hấp và hỗ trợ làm mềm đờm. Xông hơi nên được thực hiện ở khoảng cách an toàn, tránh để tinh dầu tiếp xúc trực tiếp với da hoặc gây bỏng cho trẻ.
- Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C: Các loại trái cây như: cam, quýt, bưởi hoặc rau xanh giàu vitamin C giúp tăng cường đề kháng, hỗ trợ chống viêm và làm giảm tích tụ đờm, hỗ trợ vỗ long đờm hiệu quả. Với trẻ còn bú, mẹ có thể tăng cường bổ sung thực phẩm này trong chế độ ăn hàng ngày.
- Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý: Nhỏ mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý 4–5 lần mỗi ngày giúp làm sạch mũi, làm loãng dịch nhầy và giảm nghẹt mũi. Thời điểm thích hợp để nhỏ mũi là trước khi cho trẻ ăn hoặc ngủ. Cần rửa tay sạch trước khi thực hiện và dùng khăn giấy sạch để lau mũi cho trẻ, tránh sử dụng khăn vải nhiều lần nhằm giảm nguy cơ nhiễm khuẩn chéo.
- Chia nhỏ bữa ăn: Khi bị đờm nhiều, trẻ thường khó ăn và dễ bị nôn. Việc chia nhỏ khẩu phần ăn giúp trẻ dễ tiêu hóa hơn, giảm nguy cơ nôn ói và không bị biếng ăn do khó chịu.
- Điều chỉnh tư thế ngủ: Cho trẻ nằm nghiêng hoặc kê gối cao vừa phải khi ngủ giúp đờm không dồn ứ lại ở cổ họng, hạn chế tình trạng ho về đêm hoặc nghẹt thở.
- Hạn chế hút mũi bằng miệng: Việc dùng miệng để hút mũi cho trẻ có thể vô tình đưa vi khuẩn từ khoang miệng của người lớn vào đường hô hấp non nớt của trẻ. Phương pháp này chỉ nên áp dụng trong trường hợp cần thiết, cấp cứu và phải được vệ sinh kỹ lưỡng.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Trên đây là những thông tin cần thiết giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về phương pháp vỗ long đờm và cân nhắc việc tự thực hiện tại nhà. Hy vọng bài viết đã mang lại những kiến thức hữu ích để ba mẹ chăm sóc sức khỏe hô hấp cho bé một cách an toàn và hiệu quả hơn.
