Viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 2 tháng tuổi, có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh thường do nhiều nguyên nhân gây ra như vi khuẩn, virus, điều kiện thời tiết hay chế độ chăm sóc chưa phù hợp. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách không chỉ giúp giảm tổn thương phổi, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm mà còn rút ngắn thời gian phục hồi cho trẻ. Vậy điều trị viêm phổi cho trẻ như thế nào để hiệu quả và an toàn? Hãy tham khảo ngay bài viết dưới đây của Maru Care để biết thêm thông tin chi tiết nhé!
1. Tổng quan về viêm phổi ở trẻ
- Viêm phổi là một tình trạng viêm nhiễm tại nhu mô phổi, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong thực tế, không phải lúc nào cũng xác định được chính xác tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, độ tuổi của trẻ là yếu tố quan trọng giúp định hướng khả năng mắc phải loại tác nhân nào.
- Ở trẻ dưới 5 tuổi, các vi khuẩn gây bệnh thường gặp nhất bao gồm: Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng), Streptococcus pyogenes (liên cầu nhóm A), Streptococcus pneumoniae (phế cầu) và Haemophilus influenzae type B (HiB). Riêng HiB, từng là nguyên nhân phổ biến, nhưng nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng, tỉ lệ mắc đã giảm rõ rệt.
- Với nhóm trẻ dưới 2 tháng tuổi, ngoài các vi khuẩn kể trên, trẻ còn có thể nhiễm một số vi khuẩn đường ruột như: E. coli, Proteus, Klebsiella pneumoniae – những tác nhân có thể lây truyền từ mẹ trong quá trình sinh nở, gây viêm phổi ở trẻ.
- Đối với trẻ trên 5 tuổi, tác nhân mở rộng hơn, bao gồm các vi khuẩn không điển hình như: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae cùng với Streptococcus pneumoniae, các chủng virus đường hô hấp như Influenza A/B, Adenovirus và các virus gây viêm hô hấp cấp khác.
- Bệnh được phân thành hai thể chính:
+ Viêm phổi thùy: Là tình trạng tổn thương tại các vùng phổi sâu như: phế nang, tiểu phế quản tận cùng và mô liên kết kẽ. Thể này thường gặp ở trẻ có nền miễn dịch yếu, suy dinh dưỡng hoặc mắc bệnh lý mạn tính liên quan đến hô hấp. Bệnh dễ bùng phát khi thời tiết giao mùa, đặc biệt trong những tháng mùa Đông – Xuân.
+ Viêm phế quản – phổi: Là một thể viêm cấp tính, ảnh hưởng đồng thời đến phế quản, phế nang và mô kẽ của phổi. Bệnh tiến triển rất nhanh, có thể gây biến chứng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp y tế đúng lúc. Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 2 tháng tuổi, là đối tượng có nguy cơ cao nhất.
> Xem thêm: Bệnh gặp thường gặp ở trẻ sơ sinh: Những điều ba mẹ cần biết để phòng tránh
2. Triệu chứng của viêm phổi
2.1. Dấu hiệu ban đầu của viêm phổi
Trong giai đoạn sớm, một trong những biểu hiện điển hình nhất của viêm phổi ở trẻ là thở nhanh. Phụ huynh có thể theo dõi nhịp thở của con trong trạng thái nghỉ ngơi, khi trẻ không sốt để phát hiện dấu hiệu bất thường:
- Trẻ dưới 2 tháng tuổi: nhịp thở > 60 lần/phút.
- Trẻ từ 2 đến 12 tháng tuổi: nhịp thở > 50 lần/phút.
- Trẻ từ 1 đến 5 tuổi: nhịp thở > 40 lần/phút.
Ngoài thở nhanh, trẻ có thể xuất hiện nhiều triệu chứng như:
- Sốt cao, có thể vượt ngưỡng 39°C.
- Mệt mỏi, ngủ nhiều, phản ứng chậm.
- Khó thở, thở rít hoặc khò khè.
- Ho khan hoặc ho có đờm.
- Làn da nhợt nhạt, môi khô, hơi tím tái.
- Bú kém, bỏ bú hoặc ăn uống ít.
- Đau bụng, nôn trớ, đôi khi đi kèm tiêu chảy.
- Trẻ lớn hơn có thể than tức ngực, đau ngực.
2.2. Triệu chứng khi bệnh chuyển nặng
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm phổi ở trẻ có thể tiến triển nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Những dấu hiệu cảnh báo giai đoạn nặng bao gồm:
- Sốt cao dai dẳng, không có tác dụng với thuốc hạ sốt thông thường.
- Rút lõm lồng ngực (thường thấy ở trẻ dưới 2 tuổi).
- Thở nhanh kết hợp co kéo cơ hô hấp phụ (thường gặp ở trẻ lớn hơn).
- Tím tái, đặc biệt ở môi và đầu các ngón tay.
- Khó thở nhiều, thở rên, thở khò khè liên tục.
- Đau toàn thân, trẻ quấy khóc liên tục hoặc lờ đờ bất thường.
- Biếng ăn, nôn ói, có dấu hiệu mất nước như: khô môi, mắt trũng, ít tiểu.
3. Trẻ bị viêm phổi có tự khỏi được không?
- Việc xác định thời gian viêm phổi ở trẻ có thể tự khỏi hay không là rất khó khăn và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Thời gian điều trị có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng của bệnh, thời gian phát hiện và điều trị, cũng như phản ứng của cơ thể trẻ đối với phương pháp điều trị và chế độ dinh dưỡng.
- Đối với những trường hợp viêm phổi nhẹ, trẻ có thể điều trị tại nhà theo đơn kê của bác sĩ. Thông thường, thời gian điều trị từ 5 đến 10 ngày, trong đó thuốc sẽ tập trung vào việc điều trị nguyên nhân gây bệnh và giảm các triệu chứng viêm phổi, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.
- Tuy nhiên, đối với các trường hợp viêm phổi nặng, đặc biệt là khi trẻ có dấu hiệu suy hô hấp, việc điều trị cần phải được thực hiện tại bệnh viện dưới sự theo dõi của bác sĩ. Các bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng kháng sinh phù hợp và có thể kéo dài quá trình điều trị từ 15 đến 20 ngày, hoặc lâu hơn nếu tình trạng của trẻ không đáp ứng tốt với thuốc.
> Xem thêm: Phải làm gì khi trẻ bị đầy hơi, khó tiêu? Nguyên nhân và xử lý hiệu quả
4. Thuốc điều trị viêm phổi ở trẻ em. Thuốc kháng sinh điều trị viêm phổi trẻ em. Phác đồ điều trị viêm phổi ở trẻ sơ sinh
Trước khi quyết định phương pháp điều trị viêm phổi, trẻ cần được chẩn đoán chính xác thông qua các phương pháp khám lâm sàng và các xét nghiệm hình ảnh. Sau khi xác định trẻ bị viêm phổi, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh của trẻ (nặng hay nhẹ) để chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm điều trị ngoại trú hoặc nhập viện, cũng như lựa chọn loại kháng sinh phù hợp.
4.1. Với trẻ sơ sinh và dưới 2 tháng tuổi
Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tháng tuổi khi bị viêm phổi cần được điều trị tại bệnh viện do bệnh có thể tiến triển nhanh và khó dự đoán. Việc điều trị cần được các bác sĩ chuyên khoa thực hiện với các loại thuốc và phương pháp điều trị phù hợp với lứa tuổi, tình trạng miễn dịch, mức độ bệnh và khả năng kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh.
4.2. Trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi
- Trẻ viêm phổi nhẹ (chỉ ho và thở nhanh) có thể được điều trị ngoại trú. Các bác sĩ có thể chỉ định thuốc như: cotrimoxazol nếu vi khuẩn phế cầu chưa kháng thuốc này hoặc amoxycillin . Cần theo dõi tình trạng bé trong 2 – 3 ngày. Nếu bệnh viêm phổi ở trẻ cải thiện, tiếp tục điều trị trong 5 – 7 ngày. Nếu bệnh không thuyên giảm hoặc nặng thêm, cần điều trị như viêm phổi nặng.
- Trẻ viêm phổi nặng (có khó thở, co rút lồng ngực) cần nhập viện để điều trị. Các bác sĩ sẽ sử dụng benzylpenicillin hoặc ampicillin. Sau 2 – 3 ngày theo dõi, nếu bệnh có dấu hiệu cải thiện, tiếp tục điều trị đủ 5 – 10 ngày. Nếu bệnh không cải thiện hoặc nặng thêm, sẽ điều trị theo phác đồ viêm phổi rất nặng.
- Viêm phổi rất nặng: Trẻ có các dấu hiệu như: khó thở, co rút lồng ngực, tím tái, li bì, trụy mạch. Điều trị tại bệnh viện là bắt buộc. Phác đồ điều trị có thể bao gồm: benzylpenicillin phối hợp với gentamicin, hoặc chloramphenicol trong 5 – 10 ngày, hoặc ampicillin kết hợp với gentamicin, hoặc cefuroxime.
4.3. Trẻ trên 5 tuổi
Ở độ tuổi này, trẻ có thể được điều trị với các loại thuốc như: benzylpenicillin, cefuroxim hoặc ceftriaxon. Đối với các trường hợp viêm phổi không điển hình, có thể dùng erythromycin uống trong 10 ngày, hoặc azithromycin (có thể dùng 7 – 10 ngày tùy theo tình trạng). Ngoài ra, các bác sĩ có thể chỉ định thêm các loại thuốc giảm đau, hạ sốt tùy theo tình trạng của từng trẻ.
6. Biện pháp phòng tránh viêm phổi ở trẻ em
Viêm phổi có thể tái nhiễm nhiều lần, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của trẻ. Dưới đây là một số biện pháp phòng tránh viêm phổi hiệu quả mà ba mẹ nên lưu ý:
6.1. Tiêm vaccine
- Tiêm vaccine là một trong những cách hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm phổi. Các loại vaccine như: cúm và phế cầu giúp cơ thể trẻ tăng cường kháng thể, giảm nguy cơ nhiễm bệnh do vi khuẩn và virus gây ra.
- Nếu trẻ được tiêm vaccine đầy đủ và đúng lịch, nguy cơ mắc viêm phổi và các bệnh hô hấp sẽ giảm đáng kể, lên đến 95%. Trong trường hợp không may mắc bệnh, tình trạng bệnh cũng thường ít nghiêm trọng hơn.
6.2. Khám sức khỏe định kỳ
Khám sức khỏe định kỳ giúp các bác sĩ theo dõi tình trạng sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Việc phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn sẽ giúp can thiệp kịp thời, ngăn ngừa các bệnh lý nghiêm trọng.
6.3. Đảm bảo các yếu tố vệ sinh
- Giữ gìn vệ sinh cho trẻ rất quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh viêm phổi ở trẻ. Cần tạo không gian sống sạch sẽ, thoáng mát, tránh ô nhiễm và khói thuốc lá. Đảm bảo vệ sinh cơ thể trẻ, rửa tay với xà phòng khử khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Khi ho, hắt hơi hoặc xì mũi, trẻ cần dùng khăn giấy che miệng và mũi rồi vứt khăn vào thùng rác, giúp giảm nguy cơ lây nhiễm các vi khuẩn và virus gây bệnh.
6.4. Sống lành mạnh
Khuyến khích trẻ tập thể dục thể thao hàng ngày, tham gia các hoạt động ngoài trời để tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch. Bên cạnh đó, cần tránh cho trẻ thức khuya, căng thẳng và tạo thói quen ngủ đủ giấc để cơ thể được phục hồi và khỏe mạnh.
6.5. Dinh dưỡng khoa học
Một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp tăng cường sức đề kháng cho trẻ, . Hãy đảm bảo trẻ được ăn uống đầy đủ, bao gồm rau xanh, trái cây tươi và các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Ngoài ra, các sản phẩm từ sữa như sữa chua cũng có thể giúp cải thiện hệ tiêu hóa và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ.
6.6. Uống đủ nước
Nước rất quan trọng đối với cơ thể. Đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày để cơ thể luôn trong tình trạng khỏe mạnh. Nước giúp cơ thể duy trì nhiệt độ ổn định và hỗ trợ hệ miễn dịch chống lại bệnh tật.
> Xem thêm: Trẻ bị ho kéo dài: Nguyên nhân và cách khắc phục. Khi nào cần đưa đến bác sĩ?
7. Mẹo dân gian chữa viêm phổi cho trẻ
Các mẹo dân gian có thể hỗ trợ giảm triệu chứng viêm phổi ở trẻ, tuy nhiên, các phương pháp này chỉ nên được sử dụng sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ, vì viêm phổi là bệnh lý nghiêm trọng. Dưới đây là một số mẹo dân gian có thể giúp trẻ trên 1 tuổi giảm nhẹ tình trạng bệnh:
7.1. Sử dụng hỗn hợp mật ong và gừng
Mật ong và gừng đều có tính kháng viêm và kháng khuẩn. Kết hợp mật ong với một ít gừng tươi nghiền nhuyễn có thể giúp làm dịu các triệu chứng viêm phổi, như ho, khó thở, và giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn. Tuy nhiên, cần chắc chắn rằng gừng không quá mạnh và mật ong được dùng đúng lượng.
7.2. Đun nước gừng nóng
Nước gừng nóng có thể làm dịu đường hô hấp và giúp thoát đờm, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Ba mẹ cần lưu ý rằng nước gừng phải đủ ấm, không quá nóng để tránh gây bỏng cho trẻ.
7.3. Tỏi
Tỏi là một loại thực phẩm có tính kháng sinh tự nhiên và có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm phổi. Tỏi có thể được bổ sung vào các bữa ăn hàng ngày của trẻ để giúp tiêu diệt vi khuẩn gây hại trong cơ thể. Tuy nhiên, với trẻ nhỏ, cần phải sử dụng một cách hợp lý và chú ý đến lượng tỏi phù hợp.
7.4. Bổ sung vitamin C
Vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể trẻ chống lại các tác nhân gây viêm nhiễm. Các loại trái cây như: cam, quýt, kiwi, dâu tây là những nguồn thực phẩm giàu vitamin C mà ba mẹ có thể bổ sung cho trẻ để giúp trẻ chống lại viêm phổi hiệu quả hơn.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Viêm phổi ở trẻ em là một căn bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Vì vậy, việc nhận diện sớm và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm. Ba mẹ cần lưu ý chăm sóc trẻ đúng cách và chủ động đưa trẻ đến bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường. Chỉ có sự kết hợp giữa phương pháp điều trị y tế và những biện pháp phòng ngừa thích hợp mới giúp bảo vệ sức khỏe cho bé yêu, đảm bảo sự phát triển toàn diện trong những năm tháng đầu đời.
