Ngay từ khi còn nhỏ, trẻ đã có thể bộc lộ một số dấu hiệu cho thấy nguy cơ mắc chứng tự kỷ (ASD) thông qua sự khác biệt trong cách giao tiếp và tương tác xã hội so với các bạn cùng chăng lứa. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu trẻ bị tự kỷ sẽ giúp ba mẹ đưa trẻ đi khám chuyên khoa và áp dụng các biện pháp can thiệp kịp thời. Dưới đây là top 10+ dấu hiệu thường gặp mà các bậc phụ huynh nên lưu ý.
1. Sơ lược về bệnh tự kỷ ở trẻ
- Theo các chuyên gia, tự kỷ là một hội chứng bao gồm nhiều rối loạn phát triển lan tỏa với nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ trẻ mắc tự kỷ đang có xu hướng tăng. Trung bình cứ 100 trẻ thì có 1 trẻ mắc tự kỷ, trong đó, tỷ lệ bé trai mắc cao hơn bé gái từ 4 đến 6 lần.
- Khi đánh giá về sự phát triển của trẻ tự kỷ, nhiều trẻ tự kỷ còn có thể mắc thêm các rối loạn liên quan đến cảm giác, tăng động hoặc giảm chú ý, khiến cho quá trình điều trị trở nên phức tạp và đòi hỏi thời gian dài hơn.
2. Nguyên nhân trẻ mắc bệnh tự kỷ
- Yếu tố di truyền: Một số gen có liên quan đến tự kỷ, bao gồm các rối loạn di truyền như hội chứng Rett và Fragile X. Đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ và ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ cũng như giao tiếp tế bào, dẫn đến việc xuất hiện các dấu hiệu trẻ bị tự kỷ.
- Yếu tố môi trường: Các nghiên cứu hiện đang xem các yếu tố như nhiễm vi-rút, một số loại thuốc, biến chứng trong thai kỳ hoặc ô nhiễm không khí có thể là nguyên nhân góp phần vào sự phát triển của rối loạn này hay không.
- Dù ngoại hình của trẻ tự kỷ không khác biệt so với trẻ bình thường, nhưng cách chúng giao tiếp, tương tác và học hỏi lại khác biệt. Mức độ khó khăn trong học tập và phát triển của trẻ có thể dao động từ rất nhẹ đến nghiêm trọng. Một số trẻ cần sự hỗ trợ nhiều, trong khi những trẻ khác có thể tự chăm sóc mình tốt hơn.
- Tự kỷ thường xuất hiện trước 3 tuổi và kéo dài suốt đời, mặc dù triệu chứng có thể cải thiện theo thời gian. Một số trẻ có dấu hiệu từ khi còn rất nhỏ, trong khi với những trẻ khác, triệu chứng chỉ xuất hiện khi 18-24 tháng tuổi.
3. Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao
Bên cạnh các yếu tố di truyền và môi trường, một số hoàn cảnh và thói quen sinh hoạt cũng có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện dấu hiệu trẻ bị tự kỷ.
- Trẻ thiếu sự quan tâm và giáo dục từ gia đình: Những đứa trẻ lớn lên trong môi trường gia đình thiếu sự chăm sóc, quan tâm và dạy dỗ có thể cảm thấy cô đơn, tự thu mình và dần trở nên khép kín. Từ đó làm giảm khả năng giao tiếp và tự tin của trẻ.
- Trẻ xem tivi quá nhiều: Việc dành quá nhiều thời gian ngồi xem tivi hoặc các thiết bị điện tử khác có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển giao tiếp và tương tác xã hội của trẻ.
- Thiếu sự tương tác với bạn bè: Trẻ tự kỷ thường có ít cơ hội giao tiếp và chơi đùa với bạn bè, dẫn đến sự kém phát triển trong kỹ năng xã hội.
4. Một số dấu hiệu trẻ bị tự kỷ
4.1. Dấu hiệu tự kỷ của trẻ dưới 12 tháng tuổi
Trẻ dưới 12 tháng tuổi có thể biểu hiện một số dấu hiệu khác biệt so với những trẻ phát triển bình thường. Cụ thể, dấu hiệu trẻ bị tự kỷ ở độ tuổi này là:
- Không thể hiện cảm xúc trên khuôn mặt.
- Không giao tiếp bằng mắt.
- Không phản ứng khi được gọi tên hoặc không chú ý đến âm thanh xung quanh, không giật mình khi nghe tiếng động lớn.
- Không phát ra âm thanh như tiếng cười, khóc khi cảm thấy vui vẻ hay giận dữ.
- Không sử dụng cử chỉ như đưa tay để được bế.
4.2 Dấu hiệu tự kỷ ở trẻ mới biết đi từ 12 đến 24 tháng tuổi
Ở giai đoạn này, các dấu hiệu tự kỷ có thể trở nên rõ ràng hơn:
- Trẻ không sử dụng các cử chỉ cơ bản như lắc đầu, vẫy tay chào hay chỉ vào đồ vật muốn.
- Trẻ không thu hút sự chú ý của người khác, không chơi với đồ chơi như trẻ cùng độ tuổi thường làm.
- Trẻ không nói được từ đơn sau 16 tháng và không tạo thành câu đơn giản sau 24 tháng.
- Trẻ có dấu hiệu thiếu chú ý tới những người xung quanh, tự tạo ra thế giới riêng.
- Trẻ có thể đi bằng ngón chân hoặc gặp khó khăn trong việc đi lại.
4.3. Dấu hiệu tự kỷ của trẻ trên 2 tuổi
Trên 2 tuổi, các dấu hiệu trẻ bị tự kỷ trở nên rõ rệt hơn, bao gồm:
4.3.1. Biểu hiện ngôn ngữ
- Trẻ có thể phát triển ngôn ngữ chậm, gặp khó khăn trong việc giao tiếp, bày tỏ nhu cầu hoặc mong muốn.
- Trẻ có thể phát âm một cách không tự nhiên, sử dụng giọng đều đều hoặc lặp lại từ, cụm từ mà không thay đổi.
- Trẻ không hiểu lời nói của người khác và không phản ứng khi được gọi tên hoặc làm theo chỉ dẫn. Đôi khi, trẻ có thể khóc, cười hoặc la hét không phù hợp với tình huống.
4.3.2. Biểu hiện hành động
- Trẻ tự kỷ ít bắt chước hành động của người khác.
- Trẻ thích chơi một mình và không chia sẻ đồ chơi hay tương tác với bạn bè.
- Trẻ có thể biểu hiện hành vi cứng nhắc, chẳng hạn khi bị ép thay đổi có thể phản ứng mạnh mẽ hoặc nổi cơn thịnh nộ.
- Một số trẻ tự gây thương tích cho bản thân, khiến cha mẹ lo lắng.
4.3.3. Nhạy cảm và hành vi bất thường
- Trẻ tự kỷ thường thể hiện dấu hiệu trẻ bị tự kỷ qua sự nhạy cảm với âm thanh, mùi, hoặc cảm giác. Ví dụ, trẻ chỉ thích mặc một loại quần áo nhất định hoặc chỉ ăn một số món vì sợ mùi vị.
- Trẻ cũng có thể phản ứng quá mức hoặc không phản ứng đúng với cảm giác đau.
- Trẻ có thể sợ những điều không đáng sợ như chiếc lá rơi nhưng lại không sợ những thứ nguy hiểm như độ cao.
5. Phải làm gì nếu bạn lo lắng trẻ bị tự kỷ
Nếu bạn nhận thấy con mình có dấu hiệu trẻ bị tự kỷ hoặc những biểu hiện bất thường, hãy đến gặp bác sĩ nhi khoa càng sớm càng tốt.
5.1. Lên lịch khám sàng lọc tự kỷ
Bác sĩ sẽ sử dụng các công cụ sàng lọc chuyên biệt để đánh giá xem con bạn có nguy cơ mắc tự kỷ hay không. Những công cụ này thường đơn giản và nhanh chóng.
5.2. Tư vấn bác sĩ chuyên khoa tâm thần kinh
Nếu bác sĩ nhi khoa nhận thấy dấu hiệu nghi ngờ tự kỷ, họ có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ chuyên khoa để thực hiện các xét nghiệm và đánh giá chẩn đoán toàn diện.
5.3. Đánh giá thêm
Mặc dù một số bác sĩ có thể không đưa ra chẩn đoán chính thức về tự kỷ trước 30 tháng tuổi, nhưng họ có thể sử dụng các công cụ sàng lọc để xác định thời điểm xuất hiện của các triệu chứng tự kỷ.
5.4. Can thiệp sớm
Quá trình chẩn đoán tự kỷ có thể kéo dài, nhưng bạn có thể bắt đầu can thiệp ngay khi nhận thấy con mình có dấu hiệu phát triển chậm. Nếu cần, bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến các dịch vụ can thiệp sớm để giúp con bạn phát triển tốt hơn.
Hy vọng những thông tin trong bài viết trên sẽ giúp ba mẹ nhận biết sớm các dấu hiệu trẻ bị tự kỷ, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời, giúp con phát triển toàn diện. Cảm ơn ba mẹ đã dành thời gian theo dõi bài viết và luôn đồng hành cùng Maru Care trong hành trình chăm sóc và phát triển sức khỏe cho bé yêu.
