Sốt xuất huyết ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra, thường bùng phát mạnh vào mùa mưa và đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ. Khi trẻ bị bệnh, nhiều phụ huynh băn khoăn về thời gian phục hồi cũng như phương pháp chăm sóc hiệu quả và an toàn tại nhà hoặc tại cơ sở y tế. Bài viết dưới đây của Maru Care sẽ cung cấp một số thông tin về quá trình tiến triển bệnh sốt xuất huyết ở trẻ, thời gian khỏi bệnh, cùng các lưu ý trong điều trị, giúp cha mẹ yên tâm hơn khi chăm sóc con trong giai đoạn này.
1. Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em là gì?
- Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, phổ biến ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó trẻ em là đối tượng dễ mắc phải do hệ miễn dịch còn non yếu.
- Virus Dengue tồn tại dưới bốn tuýp huyết thanh riêng biệt (DENV-1 đến DENV-4), có tính kháng nguyên khác nhau. Vì vậy, khi trẻ bị sốt xuất huyết lần đầu, cơ thể chỉ tạo được miễn dịch đối với một tuýp virus nhất định, vẫn có nguy cơ tái nhiễm nếu tiếp xúc với tuýp khác và những lần nhiễm sau thường diễn tiến nặng hơn.
- Không giống như các bệnh truyền nhiễm thông thường, sốt xuất huyết không lây trực tiếp từ người sang người. Tác nhân lây truyền chủ yếu là muỗi vằn thuộc chi Aedes. Khi muỗi hút máu từ người đang mang virus Dengue, virus sẽ phát triển trong cơ thể muỗi. Sau đó, nếu muỗi này đốt người lành, virus sẽ truyền qua tuyến nước bọt và gây bệnh. Nếu không được theo dõi và xử trí đúng cách, bệnh có thể diễn tiến đến các biến chứng nghiêm trọng như: xuất huyết nội, tràn dịch, sốc Dengue, đe dọa đến tính mạng.
2. Cách nhận biết sốt xuất huyết ở trẻ em
Trẻ bị sốt xuất huyết thường có biểu hiện lâm sàng phức tạp và diễn tiến theo ba giai đoạn chính: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Việc phân biệt rõ từng giai đoạn giúp cha mẹ theo dõi sát sao tình trạng của trẻ, phát hiện sớm dấu hiệu chuyển nặng để kịp thời xử trí.
2.1. Giai đoạn sốt
- Đây là giai đoạn khởi phát, thường kéo dài từ 2–3 ngày đầu tiên sau khi trẻ nhiễm virus Dengue. Trẻ bị sốt cao đột ngột, liên tục và không hạ nhiệt độ với thuốc hạ sốt thông thường.
- Ở trẻ nhỏ, triệu chứng dễ nhận biết là trẻ quấy khóc, bỏ bú. Trẻ lớn hơn có thể kêu đau đầu, buồn nôn, chán ăn, đau nhức cơ khớp và hốc mắt. Một số trường hợp có biểu hiện xuất huyết dưới da dạng chấm đỏ, chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng.
- Cận lâm sàng trong giai đoạn này chưa đặc hiệu: dung tích hồng cầu (Hematocrit) vẫn bình thường, số lượng tiểu cầu có xu hướng giảm nhẹ, bạch cầu thường giảm.
2.2. Giai đoạn nguy hiểm
- Giai đoạn nguy hiểm sốt xuất huyết ở trẻ em thường xuất hiện từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 sau khi khởi bệnh. Đây là thời điểm virus Dengue gây tổn thương mao mạch, dẫn đến hiện tượng thoát huyết tương, làm tăng nguy cơ tràn dịch màng phổi, màng bụng và sốc do giảm thể tích tuần hoàn.
- Trẻ có thể hết sốt nhưng xuất hiện các biểu hiện đáng lo ngại như: bụng chướng, gan to, mí mắt phù nhẹ, da lạnh ẩm, mạch nhanh nhỏ, tiểu ít, lờ đờ, vật vã. Huyết áp kẹt (tình trạng khoảng cách giữa huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương nhỏ hơn hoặc bằng 20mmHg) hoặc tụt huyết áp là dấu hiệu nặng.
- Biểu hiện xuất huyết có thể xảy ra nhưng không bắt buộc, bao gồm: chấm xuất huyết rải rác, mảng bầm tím, chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết tiêu hóa hoặc tiểu ra máu. Đặc biệt, nếu trẻ bị sốt xuất huyết có dấu hiệu sốc (suy tuần hoàn, suy tri giác, giảm huyết áp), cần đưa đi cấp cứu ngay.
- Xét nghiệm máu ở giai đoạn này thường cho thấy: tiểu cầu giảm rõ rệt (dưới 100.000/mm³, có thể xuống thấp hơn nhiều), Hematocrit tăng có thể rối loạn đông máu ở trường hợp nặng.
2.3. Giai đoạn hồi phục
- Khoảng 48 – 72 giờ sau giai đoạn nguy hiểm, nếu không có biến chứng nặng, trẻ bước vào giai đoạn hồi phục. Lúc này, thân nhiệt trở về bình thường, trẻ tỉnh táo hơn, thèm ăn, tiểu nhiều, huyết áp ổn định trở lại.
- Cận lâm sàng ghi nhận bạch cầu bắt đầu tăng, số lượng tiểu cầu cải thiện dần (dù chậm hơn), dịch thoát ra trong giai đoạn trước sẽ được tái hấp thu, cơ thể phục hồi nhanh chóng nếu được chăm sóc đúng cách.
3. Sốt xuất huyết ở trẻ em mấy ngày thì khỏi?
- Thời gian hồi phục khi trẻ bị sốt xuất huyết phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh và khả năng đáp ứng điều trị của từng bé. Trung bình, bệnh tiến triển qua các giai đoạn trong vòng 7 ngày với đỉnh nguy hiểm thường rơi vào ngày thứ 4 đến thứ 5 kể từ khi khởi phát triệu chứng.
- Nếu được theo dõi sát và chăm sóc đúng cách, trẻ thường bắt đầu cải thiện rõ rệt từ ngày thứ 6 trở đi với các dấu hiệu như: hết sốt, ăn uống tốt hơn và tiểu nhiều hơn. Quá trình hồi phục có thể kéo dài thêm vài ngày sau đó.
- Trong trường hợp không có biến chứng nghiêm trọng như: sốc, xuất huyết nặng hay tràn dịch lớn, hầu hết trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn trong khoảng 10–12 ngày kể từ thời điểm mắc bệnh.
- Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý rằng, việc trẻ hết sốt không đồng nghĩa với đã qua giai đoạn nguy hiểm. Do đó, trong những ngày đầu, đặc biệt từ ngày thứ 3 đến thứ 7, cần theo dõi sát các dấu hiệu chuyển nặng để kịp thời xử trí, tránh biến chứng đáng tiếc.
4. Cách chăm sóc trẻ khi sốt xuất huyết
Dưới đây là các nguyên tắc chăm sóc cần lưu ý trong quá trình theo dõi và điều trị tại nhà.
4.1. Theo dõi sát tình trạng sức khỏe của trẻ
- Đo thân nhiệt thường xuyên để kiểm soát tình trạng sốt. Nếu trẻ sốt cao liên tục hoặc có biểu hiện bất thường, cần liên hệ bác sĩ để được tư vấn và xử trí kịp thời.
- Hạn chế vận động, cho trẻ nghỉ ngơi tại nơi thoáng mát, sạch sẽ, yên tĩnh, tránh gió lùa và tiếng ồn lớn.
- Sử dụng thuốc hạ sốt đúng cách theo đúng liều lượng do bác sĩ chỉ định. Tuyệt đối không dùng Aspirin hoặc Ibuprofen, vì các thuốc này có thể gây rối loạn đông máu, tăng nguy cơ xuất huyết.
4.2. Vệ sinh cá nhân cho trẻ
- Làm sạch miệng, mũi, mắt hàng ngày bằng nước muối sinh lý để ngăn ngừa bội nhiễm khi bị sốt xuất huyết ở trẻ em.
- Lau người bằng khăn ấm, thay quần áo sạch, thoáng mát, có khả năng thấm hút mồ hôi tốt. Tránh mặc quần áo bó sát hoặc gây bí da.
- Chỉ nên tắm khi trẻ đã qua giai đoạn nguy hiểm và thân nhiệt ổn định. Tuyệt đối không tắm nước lạnh trong thời gian trẻ còn sốt cao.
4.3. Dấu hiệu cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay
- Khi trẻ bị sốt xuất huyết xuất hiện các dấu hiệu sau, cần đưa đến cơ sở y tế gần nhất:
-
- – Lừ đừ, mệt mỏi kéo dài, vật vã, li bì
- – Tay chân lạnh, da tái nhợt hoặc nổi bầm tím bất thường
- – Chảy máu chân răng, chảy máu cam, tiểu ít hoặc không tiểu
- – Nôn nhiều, nôn ra máu, ho, khó thở, đau bụng dữ dội
- – Hạ thân nhiệt, tụt huyết áp
- Đây là các biểu hiện cảnh báo bệnh đang chuyển sang giai đoạn nặng hoặc có biến chứng sốc Dengue nguy hiểm.
4.4. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị sốt xuất huyết
Chế độ ăn hợp lý giúp trẻ cải thiện sức đề kháng và phục hồi nhanh hơn:
- Bổ sung đủ nước: Cho trẻ uống nhiều nước lọc, nước trái cây, nước dừa, dung dịch oresol, nước canh hoặc sữa không đường. Trẻ cũng có thể ăn cháo loãng để vừa cung cấp dinh dưỡng vừa bù nước.
- Ăn thức ăn dễ tiêu hóa: Ưu tiên cháo, súp, bún, phở ít dầu mỡ, hạn chế gia vị. Những món ăn nhẹ giúp giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa đang suy yếu.
- Cung cấp protein từ thịt nạc, cá, trứng: Nên chế biến bằng cách luộc, hấp, kho nhạt để giữ giá trị dinh dưỡng và dễ tiêu.
- Tăng cường rau xanh và trái cây: Các loại rau như rau ngót, cải xanh, rau muống và hoa quả giàu vitamin như: cam, bưởi, táo, nho giúp tăng cường miễn dịch và phục hồi thể trạng.
- Tránh đồ chiên rán, thực phẩm cay nóng, đồ ăn nhanh, vì chúng dễ gây kích ứng đường ruột và làm chậm quá trình hồi phục.
5. Khi nào cần đưa trẻ bị sốt xuất huyết nhập viện?
Trong quá trình chăm sóc trẻ bị bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em tại nhà, việc phát hiện sớm các dấu hiệu chuyển nặng là yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
- Đau bụng dữ dội, đau đầu nhiều, đi tiểu ra máu hoặc đại tiện phân đen, đây là những biểu hiện cảnh báo xuất huyết tiêu hóa hoặc tổn thương nội tạng.
- Chảy máu cam, chảy máu chân răng, da xuất hiện vết bầm tím không rõ nguyên nhân, dấu hiệu cho thấy nguy cơ rối loạn đông máu hoặc xuất huyết dưới da.
- Trẻ khó thở, thở nhanh, thở rút lõm, hoặc mệt mỏi bất thường, li bì, lờ đờ, không đáp ứng khi gọi.
- Nôn liên tục, không uống được nước, đi tiểu ít hoặc không tiểu trong nhiều giờ biểu hiện mất nước nặng và nguy cơ rối loạn điện giải.
- Biểu hiện sốc Dengue hoặc tụt huyết áp. Trẻ lạnh đầu chi, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt hoặc không đo được.
- Ngay cả khi trẻ đã hạ sốt, nếu có các dấu hiệu bất thường nêu trên, cha mẹ cũng không nên chủ quan. Việc nhập viện kịp thời sẽ giúp hạn chế tối đa các biến chứng như: xuất huyết nội, sốc Dengue và tổn thương đa cơ quan.
Thời gian sốt xuất huyết ở trẻ em hồi phục nhanh hay chậm phụ thuộc vào thể trạng và cách chăm sóc của cha mẹ. Việc theo dõi sát sao, bổ sung dinh dưỡng hợp lý và tuân thủ hướng dẫn điều trị từ bác sĩ là yếu tố then chốt giúp trẻ vượt qua bệnh an toàn, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm.
