Đa ối nên làm gì? Đa ối có nên mổ sớm không?

Đa ối là hiện tượng lượng nước ối trong tử cung nhiều hơn mức bình thường, có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu cho mẹ mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi nếu không được theo dõi và can thiệp kịp thời. Vậy đa ối nên làm gì để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé?

1. Đa ối là như thế nào?

• Đa ối là hiện tượng tăng bất thường lượng nước ối trong buồng tử cung, vượt quá ngưỡng sinh lý cho phép. Nước ối có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và hỗ trợ thai nhi phát triển toàn diện, đặc biệt là các cơ quan như: phổi, hệ xương và hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, khi thể tích nước ối tăng quá mức, có thể gây áp lực lên tử cung và làm tăng nguy cơ xảy ra các biến chứng sản khoa như: sinh non, vỡ ối sớm, nhau bong non hoặc dị tật thai nhi.
• Thông thường, lượng nước ối dao động từ 800 đến 1000 ml ở cuối tam cá nguyệt thứ hai. Nếu lượng nước ối vượt quá 2000 ml hoặc khi siêu âm cho thấy chỉ số ối (AFI) ≥ 25 cm hoặc khoang ối sâu nhất ≥ 8 cm thì có thể chẩn đoán là đa ối.

> Xem thêm: 8 mốc khám thai quan trọng mẹ bầu cần ghi nhớ trong thai kỳ

2. Nguyên nhân đa ối

Đa ối nên làm gì? Có nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến tình trạng này, trong đó bao gồm cả yếu tố từ mẹ và thai nhi. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến đã được ghi nhận:

2.1. Đái tháo đường thai kỳ

Một trong những nguyên nhân thường gặp nhất là đái tháo đường thai kỳ. Khi lượng đường trong máu của mẹ tăng cao, thai nhi cũng hấp thu và bài tiết nhiều nước tiểu hơn vào buồng ối, từ đó làm tăng thể tích nước ối.

2.2. Bệnh lý cơ – loạn dưỡng cơ (Myotonic dystrophy)

Một số rối loạn di truyền ở mẹ, chẳng hạn như loạn dưỡng cơ có thể làm ảnh hưởng đến khả năng điều hòa lượng nước ối, dẫn đến hiện tượng tích tụ bất thường.

2.3. Thai đa (song thai hoặc nhiều hơn)

Ở các trường hợp mang đa thai, đa ối có thể xảy ra do mất cân bằng tuần hoàn giữa các thai nhi. Hội chứng truyền máu song thai là một tình trạng thường gặp, trong đó một thai nhận nhiều máu hơn thai còn lại, gây dư thừa nước ối ở một buồng ối và thiếu ở buồng kia.

2.4. Dị tật bẩm sinh ở thai nhi

Các bất thường về cấu trúc như: hẹp hoặc tắc thực quản, khe hở vòm miệng, tắc ruột… khiến thai nhi không thể nuốt và hấp thu nước ối đúng cách. Hậu quả là nước ối bị tích tụ trong tử cung, dẫn đến đa ối. Vậy khi bị đa ối nên làm gì?

2.5. Nguyên nhân khác

Ngoài các yếu tố kể trên, thiếu máu bào thai, nhiễm trùng trong tử cung hay bất đồng nhóm máu mẹ – con cũng có thể ảnh hưởng đến sự điều tiết nước ối, góp phần gây ra tình trạng đa ối.

3. Dấu hiệu nhận biết đa ối

• Tình trạng đa ối xảy ra khi lượng nước ối trong buồng tử cung vượt quá mức sinh lý, gây áp lực lên tử cung và các cơ quan lân cận. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng biểu hiện triệu chứng rõ rệt. Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là đa ối nhẹ, người mẹ có thể hoàn toàn không cảm thấy bất thường. Ngược lại, nếu lượng nước ối dư thừa nhiều hơn, các dấu hiệu lâm sàng sẽ trở nên rõ ràng hơn.
• Các triệu chứng thường gặp khi bị đa ối mức trung bình hoặc nặng:
  • – Khó thở do tử cung mở rộng chèn ép lên cơ hoành và phổi
  • – Cảm giác nóng rát vùng thượng vị (ợ nóng)
  • – Sưng phù ở mắt cá chân hoặc bàn chân
  • – Căng tức hoặc đau vùng bụng
  • – Táo bón do áp lực lên trực tràng
  • – Đi tiểu nhiều lần do chèn ép bàng quang
  • – Các cơn co thắt tử cung xảy ra sớm hoặc không đều
• Ngoài ra, một số biểu hiện lâm sàng khi khám thai cũng có thể là dấu hiệu nguy cơ đa ối:
  • – Kích thước tử cung lớn hơn so với tuổi thai dự kiến
  • – Bác sĩ gặp khó khăn khi nghe tim thai hoặc xác định tư thế thai nhi qua thăm khám
  • – Thành bụng căng cứng và dễ bị kích thích
• Nếu xuất hiện các biểu hiện trên, mẹ bầu cần được siêu âm và theo dõi chỉ số ối để đánh giá chính xác..

4. Đa ối có sinh thường được không?

• Ngoài lo lắng “đa ối nên làm gì?”. Một trong những mối lo ngại phổ biến của mẹ bầu khi được chẩn đoán đa ối là liệu có thể sinh thường hay không. Thực tế, khả năng sinh thường trong trường hợp đa ối phụ thuộc chủ yếu vào mức độ dư thừa nước ối và diễn tiến thai kỳ.
• Trong các trường hợp đa ối nhẹ đến trung bình, nếu không có biến chứng kèm theo và chỉ số nước ối trở về mức ổn định trước ngày dự sinh, thai phụ vẫn có thể sinh ngả âm đạo an toàn. Tuy nhiên, với những trường hợp đa ối nặng, nguy cơ biến chứng trong chuyển dạ và khi sinh sẽ tăng cao, dẫn đến chỉ định mổ lấy thai để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

5. Khi nào mẹ bầu bị đa ối cần phải sinh mổ?

• Mặc dù một số trường hợp đa ối có thể sinh thường, tuy nhiên vẫn có nhiều tình huống bắt buộc thai phụ phải sinh mổ nhằm đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi. Việc chỉ định mổ lấy thai được bác sĩ sản khoa cân nhắc dựa trên mức độ nghiêm trọng của tình trạng đa ối cũng như các yếu tố nguy cơ đi kèm.
• Các trường hợp đa ối cần phải sinh mổ:
  • – Đa ối kèm dị tật bẩm sinh nghiêm trọng: Những bất thường như: não úng thủy, thoát vị hoành, hẹp/teo thực quản hoặc các dị tật cản trở quá trình sinh thường qua đường âm đạo.
  • – Thai quá lớn: Lượng nước ối dư thừa có thể kích thích sự phát triển quá mức của thai nhi, dẫn đến nguy cơ thai to. Trong trường hợp này, sinh thường có thể gây sang chấn cho mẹ và bé.
  • – Ngôi thai bất thường: Khi nước ối quá nhiều, thai nhi có thể di chuyển tự do, dẫn đến tình trạng ngôi ngang, ngôi mông hoặc ngôi không cố định ở cuối thai kỳ.
  • – Biến chứng sản khoa nguy hiểm: Các tình huống như: sa dây rốn, bong nhau non, băng huyết sau sinh hoặc dấu hiệu suy thai (tim thai bất thường, giảm cử động thai…).
  • – Không đáp ứng với chuyển dạ tự nhiên: Trong một số trường hợp đa ối nặng, thai nhi không đủ sức chịu đựng quá trình chuyển dạ hoặc mẹ không có khả năng sinh thường an toàn, bác sĩ sẽ chỉ định sinh mổ chủ động.

> Xem thêm: Nên sinh thường hay sinh mổ? Cách lựa chọn phương pháp sinh phù hợp

6. Đa ối nên làm gì?

• Thực tế, cách xử trí hiệu quả nhất là chủ động phối hợp điều trị và theo dõi cùng bác sĩ. Việc phát hiện sớm nguyên nhân gây đa ối sẽ giúp xây dựng chiến lược theo dõi và can thiệp phù hợp, giảm nguy cơ biến chứng sản khoa.
• Dưới đây là những khuyến nghị chuyên môn giúp mẹ bầu cải thiện và kiểm soát tình trạng đa ối một cách an toàn:

6.1. Thực hiện khám thai đúng lịch và đầy đủ xét nghiệm

• Tuân thủ lịch khám thai định kỳ là yếu tố then chốt giúp theo dõi sự phát triển của thai nhi và lượng nước ối.
• Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung như: siêu âm đo chỉ số ối (AFI), kiểm tra hình thái học thai nhi, xét nghiệm tầm soát đái tháo đường thai kỳ hoặc nhiễm trùng bào thai nếu nghi ngờ nguyên nhân bệnh lý.
• Việc phát hiện sớm nguyên nhân giúp xây dựng phác đồ theo dõi cá nhân hóa cho từng thai phụ.

6.2. Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng

• Áp dụng thực đơn dinh dưỡng cân bằng, bổ sung đầy đủ protein, vitamin và khoáng chất.
• Uống khoảng 2–2,5 lít nước/ngày, đồng thời hạn chế lượng muối, thực phẩm chế biến sẵn hoặc có hàm lượng natri cao nhằm giảm tích tụ dịch trong cơ thể.

6.3. Sinh hoạt lành mạnh và nghỉ ngơi hợp lý

• Tránh làm việc nặng, giảm căng thẳng và ngủ đủ giấc mỗi ngày.
• Tránh nằm ngửa quá lâu, nên xoay đổi tư thế để giảm áp lực lên mạch máu lớn.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga bầu.

7. Dư ối có nên uống sữa tươi không đường?

• Sữa tươi không đường là sản phẩm giàu dưỡng chất, cung cấp nguồn protein, canxi, vitamin D và nhiều khoáng chất thiết yếu cho thai kỳ. Tuy nhiên, khác với sữa có đường, loại sữa này không chứa đường tinh luyện, do đó không làm tăng đường huyết đột ngột, rất phù hợp cho các mẹ bầu đang cần kiểm soát lượng glucose – yếu tố có liên quan đến một trong các nguyên nhân gây đa ối (như đái tháo đường thai kỳ).
• Vì sao mẹ bị dư ối vẫn có thể dùng sữa tươi không đường?
  • – Ổn định đường huyết: Nhờ không chứa đường bổ sung, sữa tươi không đường giúp mẹ hấp thu dinh dưỡng mà không làm tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ.
  • – Hỗ trợ phát triển thai nhi: Các thành phần trong sữa tươi không đường giúp xây dựng hệ xương, răng và cơ bắp của bé mà không gây tăng thể tích dịch ối.
  • – Tốt cho sức khỏe tổng thể: Sữa tươi không đường góp phần cải thiện miễn dịch, nâng cao sức khỏe tổng thể của mẹ mà không làm tăng tích nước trong cơ thể.
• Lưu ý khi sử dụng:
  • – Mẹ bầu nên ưu tiên sữa tươi thanh trùng hoặc tiệt trùng có nguồn gốc rõ ràng.
  • – Không nên lạm dụng quá nhiều trong ngày; mỗi lần chỉ nên uống từ 100–150ml, chia thành nhiều lần.
  • – Nên kết hợp sữa với chế độ ăn giàu chất xơ và ít natri để hạn chế tình trạng giữ nước

8. Dư ối tuần 39 có nguy hiểm không?

Tuần thai thứ 39 là giai đoạn cuối cùng của thai kỳ, khi cơ thể mẹ bắt đầu chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ. Lúc này, thể tích nước ối thường có xu hướng giảm nhẹ – đây là một dấu hiệu sinh lý bình thường. Tuy nhiên, ở một số thai phụ, lượng nước ối vẫn duy trì ở mức cao hoặc thậm chí tăng bất thường. Vậy khi bị đa ối nên làm gì? Dư ối tuần 39 có nguy hiểm không? Câu trả lời phụ thuộc vào mức độ dư ối và các dấu hiệu kèm theo:

• Nếu dư ối nhẹ (AFI từ 24 – 29,9 cm), thai nhi phát triển bình thường, không phát hiện bất thường trên siêu âm, tim thai ổn định. Trường hợp này không quá đáng lo, nhưng cần tiếp tục theo dõi chỉ số ối và tim thai định kỳ theo lịch hẹn bác sĩ.
• Ngược lại, nếu dư ối ở mức trung bình hoặc nặng, mẹ bầu cần được giám sát chặt chẽ do nguy cơ gặp phải các biến chứng sau:

8.1. Suy thai

Lượng nước ối quá nhiều có thể làm gián đoạn tuần hoàn tại bánh nhau, giảm lượng oxy truyền đến thai nhi. Dấu hiệu thường thấy là thai máy yếu hoặc kết quả điện tim thai bất thường. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của bé.

8.2. Ngôi thai không thuận

Dư ối tạo điều kiện cho thai nhi di chuyển nhiều hơn, làm tăng nguy cơ ngôi mông hoặc ngôi ngang. Những ngôi thai này không phù hợp để sinh ngả âm đạo, vì vậy sinh mổ thường được chỉ định nhằm đảm bảo an toàn.

8.3. Sa dây rốn

Lượng nước ối lớn làm tăng nguy cơ vỡ ối sớm. Trong trường hợp đầu thai chưa cố định, dây rốn có thể sa xuống trước gây tắc nghẽn nguồn oxy đến thai nhi. Đây là tình huống cấp cứu sản khoa cần mổ lấy thai ngay lập tức.

8.4. Chuyển dạ kéo dài, rối loạn cơn co

Tử cung bị căng quá mức do dư ối có thể ảnh hưởng đến hoạt động co bóp, dẫn đến chuyển dạ không hiệu quả, kéo dài thời gian sinh, khiến mẹ dễ kiệt sức. Khi đó, việc can thiệp như hỗ trợ sinh bằng dụng cụ hoặc chỉ định mổ lấy thai có thể được bác sĩ cân nhắc.

9. Cách làm giảm nước ối

9.1. Duy trì chế độ nghỉ ngơi hợp lý

Giấc ngủ và thời gian thư giãn có vai trò quan trọng trong việc ổn định nội tiết tố và điều hòa lượng nước ối. Mẹ bầu nên ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, hạn chế căng thẳng và tránh tiếp xúc với môi trường độc hại. Một tinh thần thoải mái giúp giảm co thắt tử cung và cải thiện lưu thông tuần hoàn, từ đó hỗ trợ giảm bớt lượng nước ối dư thừa.

9.2. Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Đa ối nên làm gì? Một số nguyên tắc dinh dưỡng cần lưu ý khi giảm nước ối khi mang thai:

• Hạn chế thực phẩm giàu nước: Tránh ăn quá nhiều trái cây mọng nước như: dưa hấu, cam, quýt, thanh long… vì có thể làm tăng thể tích nước ối.
• Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và vitamin: Yến mạch, khoai lang, các loại đậu… giúp điều hòa đường huyết và hỗ trợ quá trình trao đổi chất.
• Giảm muối và dầu mỡ: Ăn nhạt giúp hạn chế giữ nước trong cơ thể. Nên chế biến món ăn theo phương pháp luộc hoặc hấp thay vì chiên xào.
• Tăng cường protein chất lượng cao: Bổ sung thịt nạc, cá, tôm, cua, trứng và các loại hải sản tươi giúp mẹ bầu khỏe mạnh và kiểm soát tốt lượng nước ối.
• Chọn thực phẩm tươi sống, tránh đồ đông lạnh hoặc chế biến sẵn.
• Bổ sung rau xanh: Giúp cung cấp vitamin, chất xơ và hỗ trợ tiêu hóa. Nên ưu tiên các loại rau luộc, hạn chế xào nấu nhiều dầu mỡ. Tránh lạm dụng các loại rau họ cải.
• Kiểm soát lượng đường: Giảm thiểu các thực phẩm và đồ uống chứa đường để phòng ngừa tiểu đường thai kỳ.

9.3. Khám thai định kỳ đúng lịch

Theo dõi nước ối qua siêu âm định kỳ là cách quan trọng để phát hiện sớm dấu hiệu đa ối. Nếu chỉ số AFI (chỉ số nước ối) vượt ngưỡng 25 cm, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm bổ sung để tìm nguyên nhân, ví dụ:

• Kiểm tra bất thường hình thái thai nhi
• Đánh giá nguy cơ tiểu đường thai kỳ
• Phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng hoặc bất đồng nhóm máu
• Khám thai đầy đủ giúp bác sĩ đưa ra kế hoạch chăm sóc thai kỳ phù hợp và theo dõi chặt chẽ đến ngày sinh, hạn chế tối đa các biến chứng có thể xảy ra.

10. Uống nước dừa nhiều có bị dư ối không?

• Nước dừa là một loại thức uống tự nhiên giàu dinh dưỡng, thường được khuyên dùng cho mẹ bầu vì có nhiều lợi ích: bổ sung điện giải, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch và làm mát cơ thể.
• Thành phần dinh dưỡng của nước dừa: Nước dừa chứa nhiều khoáng chất quan trọng như: kali, canxi, magie, cùng một lượng carbohydrate tự nhiên. Ngoài ra, nó có tính kiềm nhẹ, giúp giải nhiệt và thanh lọc cơ thể, đặc biệt phù hợp trong những tháng đầu và giữa thai kỳ.
• Mặc dù nước dừa lành tính và tốt cho sức khỏe nhưng đối với thai phụ bị đa ối, cần thận trọng trong việc sử dụng. Lý do là vì:
  • – Nước dừa chứa lượng đường tự nhiên tương đối cao. Nếu uống quá nhiều và thường xuyên, mẹ bầu có thể tăng nguy cơ rối loạn đường huyết.
  • – Tiểu đường thai kỳ là một trong những nguyên nhân chính gây dư nước ối. Do đó, tiêu thụ nước dừa quá mức có thể góp phần làm trầm trọng tình trạng đa ối.
• Có nên uống nước dừa khi bị dư ối?
  • – Câu trả lời là có, nhưng cần giới hạn. Mẹ bầu bị dư ối vẫn có thể uống nước dừa, nhưng chỉ nên uống với lượng vừa phải (1–2 lần/tuần) và tránh uống liên tục mỗi ngày, đặc biệt là trong 3 tháng cuối thai kỳ.
  • – Trước khi thay đổi chế độ dinh dưỡng, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ sản khoa để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả mẹ và bé.

> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ

Tình trạng đa ối tuy không quá hiếm gặp trong thai kỳ nhưng có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách. Do đó, khi được chẩn đoán đa ối, mẹ bầu không nên quá lo lắng mà cần chủ động thăm khám định kỳ, tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ và xây dựng lối sống khoa học. Chính vì vậy, thay vì tự hỏi “đa ối nên làm gì” thì mẹ bầu hãy tập trung chăm sóc sức khỏe thể chất – tinh thần, và đồng hành cùng bác sĩ trong suốt thai kỳ. Một kế hoạch theo dõi thai sản rõ ràng, dinh dưỡng hợp lý và tinh thần lạc quan sẽ là chìa khóa để mẹ an tâm vượt cạn an toàn, chào đón bé yêu khỏe mạnh.