Trong suốt thai kỳ, cơ thể mẹ bầu có nhiều biến đổi đáng kể về nội tiết tố và chức năng sinh lý để chuẩn bị cho quá trình sinh nở và nuôi con. Một trong những hiện tượng thường gặp ở giai đoạn cuối thai kỳ là chảy sữa non. Trong bài viết này, Maru Care sẽ cùng mẹ tìm hiểu rõ hơn về hiện tượng ra sữa non, đồng thời điểm qua những lưu ý quan trọng giúp mẹ chăm sóc cơ thể an toàn trong giai đoạn này nhé!
1. Sữa non khi mang thai là gì?
1.1. Khái niệm sữa non
- Sữa non (Colostrum) là dạng sữa đầu tiên được tuyến vú tiết ra trong giai đoạn cuối thai kỳ và vài ngày đầu sau sinh. Loại sữa này thường được gọi là “vàng lỏng” nhờ giá trị dinh dưỡng cao và vai trò quan trọng đối với sức khỏe của trẻ sơ sinh.
- Về đặc điểm, sữa non có màu vàng nhạt hoặc hơi trong, kết cấu đặc và dính hơn so với sữa trưởng thành. Một số mẹ bầu có thể nhận thấy hiện tượng chảy sữa non ở cuối thai kỳ với vài giọt nhỏ rỉ ra ở đầu ti, đây là dấu hiệu bình thường cho thấy tuyến sữa đã bắt đầu hoạt động.
- Thành phần của sữa non rất đặc biệt, chứa:
- – Hàm lượng protein cao, đặc biệt là các kháng thể tự nhiên (immunoglobulins, chủ yếu là IgA).
- – Vitamin A và nhiều loại vitamin, khoáng chất thiết yếu
- – Ít chất béo nhưng đậm đặc dinh dưỡng, giúp trẻ dễ hấp thu.
1.2. Cơ chế hình thành sữa non trong thai kỳ
- Ngay từ tam cá nguyệt thứ hai, cơ thể mẹ đã bắt đầu sản xuất sữa non dưới tác động của các hormone sinh lý.
- – Prolactin: là hormone chủ đạo kích thích tuyến vú sản xuất sữa.
- – Estrogen và Progesterone: giúp phát triển mô tuyến vú và ống dẫn sữa, nhưng đồng thời ức chế sự tiết sữa mạnh mẽ cho đến sau khi sinh.
- Do đó, trong thời gian mang thai, sữa non được tổng hợp và lưu trữ sẵn trong các nang sữa, chờ đến khi em bé ra đời. Một lượng nhỏ có thể rỉ ra ngoài, hiện tượng này được gọi là chảy sữa non khi mang thai, hoàn toàn bình thường và không đáng lo ngại.
1.3. Lợi ích của sữa non đối với trẻ sơ sinh
- Tăng cường miễn dịch: Cung cấp kháng thể tự nhiên giúp trẻ chống lại vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh khi hệ miễn dịch còn non yếu.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Giúp làm sạch ruột, tống phân su, giảm nguy cơ vàng da và tạo môi trường thuận lợi cho lợi khuẩn phát triển.
- Dinh dưỡng toàn diện: Giàu protein, vitamin và khoáng chất, cung cấp năng lượng cần thiết cho những ngày đầu đời.
2. Bà bầu chảy sữa non có phải sắp sinh không?
2.1. Ra sữa non có phải dấu hiệu sắp sinh?
- Theo các chuyên gia sản khoa, ra sữa non là hiện tượng sinh lý bình thường ở giai đoạn cuối thai kỳ, nhưng không phải là dấu hiệu chắc chắn cho thấy mẹ sắp sinh.
- Trên thực tế, một số mẹ bầu có thể tiết sữa non từ rất sớm, thậm chí trước tuần thai thứ 20, trong khi nhiều người khác lại không hề chảy sữa cho đến tận sau sinh.
- Chính vì thế, việc chảy sữa non không liên quan trực tiếp đến thời điểm chuyển dạ mà chỉ phản ánh quá trình cơ thể mẹ đang chuẩn bị sẵn sàng cho hành trình nuôi con bằng sữa mẹ.
2.2. Nguyên nhân khiến mẹ bầu ra sữa non
Hiện tượng này xảy ra do nhiều yếu tố sinh lý khác nhau trong thai kỳ, cụ thể:
- Thay đổi hormone: Khi bước vào giai đoạn giữa và cuối thai kỳ, hormone prolactin, đây là hormone chính kích thích sản xuất sữa bắt đầu tăng cao. Sự thay đổi nội tiết này khiến tuyến vú bắt đầu tiết ra sữa non, đôi khi rỉ ra ngoài dưới dạng vài giọt nhỏ.
- Tuyến vú chuẩn bị cho việc cho con bú: Việc tiết sữa non là một phần trong cơ chế tự nhiên giúp cơ thể người mẹ sẵn sàng cho quá trình nuôi dưỡng trẻ sau sinh. Các mô tuyến vú và ống dẫn sữa hoạt động mạnh mẽ để tích trữ lượng sữa đầu tiên giàu dinh dưỡng cho em bé.
- Kích thích cơ học hoặc nội tiết: Một số mẹ bầu có thể chảy sữa non sau khi quan hệ tình dục, xoa bóp ngực hoặc xuất hiện cơn co tử cung nhẹ.
3. Ra sữa non bao lâu thì sinh?
Trên thực tế, hiện tượng này có thể xảy ra khi ngày sinh đã đến gần, nhưng không đủ để xác định chính xác thời điểm sinh nở. Để nhận biết cơ thể đã sẵn sàng cho quá trình chuyển dạ, mẹ cần quan sát những dấu hiệu đi kèm khác ngoài việc ra sữa non. Dưới đây là một số tín hiệu thường gặp cho thấy thời điểm sinh đang cận kề:
3.1. Xuất hiện cơn co thắt chuyển dạ
Đây là dấu hiệu đặc trưng và rõ ràng nhất của quá trình sinh nở. Cơn co thắt thật sẽ:
- Diễn ra theo chu kỳ đều đặn, ban đầu nhẹ rồi tăng dần về cường độ và tần suất.
- Mỗi cơn có thể kéo dài từ 30 giây đến 1 phút và khiến bụng cứng lại rõ rệt.
- Điểm khác biệt quan trọng là cơn co thật không biến mất khi mẹ thay đổi tư thế, trong khi cơn co giả (Braxton Hicks) sẽ dịu đi khi mẹ nghỉ ngơi hoặc di chuyển.
3.2. Hiện tượng vỡ ối
- Ngoài việc chảy sữa non, vỡ ối là một dấu hiệu quan trọng báo hiệu quá trình sinh sắp bắt đầu. Khi túi ối rách, nước ối sẽ chảy ra ngoài âm đạo, thường với lượng nhiều và cảm giác bất ngờ.
- Nếu mẹ nhận thấy nước ối rò rỉ hoặc chảy mạnh, cần đến bệnh viện ngay để được theo dõi và xử lý kịp thời.
3.3. Ra dịch nhầy cổ tử cung
Trước khi sinh, cổ tử cung sẽ mềm ra và giãn mở dần, khiến nút nhầy cổ tử cung bị đẩy ra ngoài. Dịch nhầy này có thể hơi hồng hoặc nâu nhạt, đôi khi lẫn ít máu. Đây là dấu hiệu cơ thể đã sẵn sàng bước vào giai đoạn chuyển dạ.
3.4. Cảm giác đau lưng và nặng vùng chậu
Ở những tuần cuối thai kỳ, không chỉ chảy sữa non, mẹ bầu còn thường cảm thấy đau lưng dưới, ê ẩm vùng xương chậu hoặc háng, do thai nhi tụt thấp xuống vị trí sẵn sàng chào đời. Áp lực tăng lên tại vùng này là tín hiệu cho thấy thời điểm sinh đang đến rất gần.
3.5. Chuột rút và căng tức
Các cơn chuột rút xuất hiện thường xuyên hơn, đặc biệt ở chân và bụng dưới, cũng là dấu hiệu cơ thể đang tăng cường co bóp cơ tử cung để chuẩn bị cho quá trình sinh nở.
4. Có nên nặn sữa non khi mang thai?
- Theo khuyến cáo của các bác sĩ sản khoa, mẹ bầu không nên tự ý nặn sữa non trong thời kỳ mang thai.
- Việc tác động hoặc bóp nặn đầu ti có thể kích thích cơ thể tiết ra hormone oxytocin, đây là hormone có vai trò kích thích co bóp tử cung.
- Khi lượng oxytocin tăng cao bất thường, đặc biệt trong giai đoạn giữa hoặc cuối thai kỳ, mẹ có thể gặp các nguy cơ như:
- Co thắt tử cung mạnh, liên tục, dễ dẫn đến chuyển dạ sớm hoặc sinh non.
- Xuất huyết tử cung, đặc biệt ở những thai phụ có bánh nhau bám thấp hoặc nhau tiền đạo.
- Gây đau tức vùng bụng dưới, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự an toàn của thai nhi.
5. Bầu mấy tháng thì có sữa non? Bầu 7 tháng ra sữa non có sao không? Bầu 27 tuần ra sữa non có sao không? Bầu 38 tuần chảy sữa non
5.1. Thời điểm xuất hiện sữa non khi mang thai
- Thời điểm sữa non bắt đầu hình thành và chảy ra ngoài có thể khác nhau ở mỗi mẹ bầu.
- Thông thường:
- – Một số mẹ có thể thấy sữa non rỉ ra từ khá sớm, bắt đầu từ tuần 16–20 của thai kỳ (tức là trong tam cá nguyệt thứ hai).
- – Nhiều mẹ khác lại chỉ bắt đầu chảy sữa non ở tam cá nguyệt thứ ba, đặc biệt là những tuần cuối trước khi sinh.
- – Cũng có trường hợp không hề thấy sữa non trong suốt thai kỳ, mà chỉ tiết sữa sau khi em bé ra đời.
- Tất cả những tình huống trên đều bình thường và không ảnh hưởng đến sức khỏe thai kỳ. Việc có hay không chảy sữa non phụ thuộc vào cơ địa và sự thay đổi nội tiết tố ở từng người.
5.2. Bầu 7 tháng ra sữa non có sao không? Bầu 27 tuần ra sữa non có sao không? (khoảng 27–30 tuần)
- Bầu 7 tháng ra sữa non là hiện tượng sinh lý bình thường, không đáng lo ngại. Ở giai đoạn này, hormone prolactin trong cơ thể mẹ đã tăng cao để chuẩn bị cho việc sản xuất sữa sau khi sinh.
- Nếu sữa non chỉ rỉ ra một lượng nhỏ, mẹ chỉ cần lau sạch nhẹ nhàng bằng khăn mềm và giữ vùng ngực khô thoáng.
- Tuy nhiên, nếu sữa ra nhiều, kèm theo co thắt bụng hoặc đau vùng chậu, mẹ nên đến cơ sở y tế kiểm tra để loại trừ nguy cơ kích thích tử cung sớm.
5.3. Bầu 38 tuần chảy sữa non
- Khi bước vào tuần 38 của thai kỳ, hiện tượng ra sữa non là dấu hiệu phổ biến và bình thường. Đây là thời điểm cơ thể mẹ đã hoàn toàn sẵn sàng cho giai đoạn chuyển dạ và cho con bú.
- Lúc này, tuyến sữa đã hoạt động mạnh hơn, khiến sữa non có thể rỉ ra thường xuyên hơn. Mẹ chỉ cần:
- – Duy trì vệ sinh sạch sẽ vùng ngực.
- – Không bóp nặn đầu ti để tránh kích thích co tử cung.
- – Chuẩn bị sẵn miếng lót thấm sữa nếu cảm thấy sữa chảy nhiều.
6. Trường hợp nào có thể vắt sữa non trước khi sinh?
- Thông thường, việc vắt sữa non khi thấy chảy sữa non lúc đang mang thai không được khuyến khích vì có thể gây kích thích co bóp tử cung và tăng nguy cơ sinh non.
- Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định mẹ vắt sữa non trước khi sinh nhằm đảm bảo em bé nhận được nguồn dinh dưỡng tốt nhất ngay sau chào đời.
- Dưới đây là những tình huống cụ thể mà việc vắt sữa non trước sinh có thể được xem là cần thiết:
6.1. Mẹ bầu bị tiểu đường hoặc tiểu đường thai kỳ
- Đối với những mẹ mắc tiểu đường thai kỳ, nguy cơ trẻ sinh non hoặc hạ đường huyết sau sinh thường cao hơn bình thường.
- Trong trường hợp này, nếu mẹ chảy sữa non, bác sĩ có thể khuyến khích mẹ vắt sữa non trước khi sinh, nhằm:
- – Chuẩn bị sẵn nguồn sữa giàu kháng thể và năng lượng cho trẻ ngay sau khi chào đời.
- – Giúp ổn định đường huyết và hỗ trợ hệ miễn dịch của trẻ trong những giờ đầu đời.
- – Sữa non được bảo quản đúng cách có thể sử dụng ngay sau sinh, đặc biệt hữu ích nếu bé phải chăm sóc đặc biệt (NICU) hoặc chưa thể bú mẹ trực tiếp.
6.2. Mẹ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
- Phụ nữ bị buồng trứng đa nang thường có mất cân bằng hormone, ảnh hưởng đến khả năng tiết sữa sau sinh.
- Việc vắt sữa non trước khi sinh trong trường hợp này giúp:
- – Đảm bảo trẻ vẫn nhận đủ dinh dưỡng và kháng thể khi mẹ chưa kịp tiết sữa nhiều.
- – Kích thích tuyến sữa hoạt động sớm, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình cho con bú sau sinh.
- – Tuy nhiên, cần thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên viên cho con bú, tránh tự ý kích sữa để đảm bảo an toàn thai kỳ.
6.3. Mẹ được chỉ định sinh mổ
- Đối với mẹ sinh mổ chủ động, quá trình chảy sữa non, tiết sữa có thể đến chậm hơn do tác động của thuốc mê hoặc hormone.
- Việc vắt sữa non trước sinh sẽ giúp:
- – Có sẵn nguồn sữa mẹ dự trữ cho bé ngay sau khi mổ.
- – Đảm bảo trẻ nhận được sữa non giàu kháng thể trong khi mẹ còn đang hồi phục sau phẫu thuật.
6.4. Mẹ có bất thường ở bầu vú hoặc đầu ti
- Một số phụ nữ có đầu ti bị thụt, phẳng hoặc quá nhỏ, khiến việc bú mẹ trực tiếp trở nên khó khăn.
- Trong trường hợp này, vắt và trữ sữa non trước sinh sẽ giúp:
- – Trẻ có thể nhận sữa mẹ bằng thìa hoặc bình nhỏ giọt trong những ngày đầu.
- – Giúp mẹ duy trì hoạt động tuyến sữa và giảm tình trạng tắc tia sau sinh.
6.5. Thai nhi được chẩn đoán có dị tật bẩm sinh
- Nếu trẻ được chẩn đoán có dị tật như sứt môi, chẻ vòm miệng hoặc bệnh tim bẩm sinh, việc bú mẹ trực tiếp có thể gặp khó khăn ngay sau sinh.
- Đối với các mẹ chảy sữa non trong trường hợp này, vắt sữa non trước khi sinh giúp đảm bảo:
- – Trẻ vẫn được cung cấp dinh dưỡng và kháng thể đầy đủ ngay cả khi không thể bú mẹ.
- – Hỗ trợ quá trình hồi phục và phát triển sớm của trẻ trong giai đoạn chăm sóc đặc biệt.
6.6. Một số tình huống sức khỏe đặc biệt khác
Ngoài các trường hợp trên, mẹ có thể được hướng dẫn vắt sữa non trước khi sinh nếu:
- Dự kiến phải nằm viện lâu sau sinh.
- Mất sức hoặc gặp biến chứng sản khoa, khiến việc cho con bú ngay khó khăn.
- Trẻ phải cách ly hoặc chăm sóc đặc biệt ngay sau khi chào đời.
- Trong những tình huống này, việc chuẩn bị sẵn nguồn sữa non dự trữ giúp đảm bảo bé không bị thiếu dinh dưỡng trong giai đoạn đầu đời.
7. Lưu ý quan trọng khi cần vắt sữa non trước khi sinh
Nếu được bác sĩ chỉ định vắt sữa non khi bị chảy sữa non trước khi sinh, mẹ bầu cần nắm rõ các lưu ý dưới đây để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé:
7.1. Cân nhắc nguy cơ sinh non và tình trạng sức khỏe
- Trước khi tiến hành, mẹ cần đánh giá kỹ nguy cơ sinh non, đặc biệt nếu thuộc các nhóm sau:
- – Có tiền sử sinh non hoặc dọa sinh non.
- – Đang điều trị giữ thai hoặc khâu eo tử cung.
- – Bị nhau tiền đạo, nhau bám thấp hoặc có vết mổ cũ trên tử cung.
- – Mang song thai hoặc đa thai.
- Ở những trường hợp này, việc kích thích đầu ti hoặc vắt sữa có thể làm tăng co bóp tử cung, gây chuyển dạ sớm. Vì vậy, mẹ tuyệt đối không tự ý thực hiện tại nhà nếu chưa được bác sĩ chuyên khoa cho phép.
7.2. Chỉ thực hiện khi có chỉ định từ bác sĩ
- Ngay cả khi thuộc nhóm có thể cân nhắc vắt sữa non (như mẹ bị tiểu đường thai kỳ hoặc sắp sinh mổ), mẹ cũng chỉ nên thực hiện khi có chỉ định cụ thể từ bác sĩ sản khoa hoặc chuyên viên tư vấn sữa mẹ.
- Việc vắt sữa sai thời điểm hoặc sai kỹ thuật có thể dẫn đến:
- – Tổn thương đầu ti và tuyến sữa,
- – Giảm lượng sữa tiết ra sau sinh,
- – Hoặc thậm chí gây co thắt tử cung mạnh dẫn đến biến chứng thai kỳ.
7.3. Bảo quản sữa non đúng cách
- Nếu được phép vắt sữa non trước sinh, mẹ cần bảo quản đúng quy trình để tránh nhiễm khuẩn:
-
- – Dùng dụng cụ sạch, tiệt trùng kỹ lưỡng.
- – Đựng sữa trong túi hoặc lọ chuyên dụng, có dán nhãn ngày giờ rõ ràng.
- – Bảo quản lạnh ở 2–4°C nếu sử dụng trong vòng 48 giờ, hoặc đông lạnh ở –18°C nếu cần trữ lâu hơn.
- Khi cần dùng, rã đông sữa tự nhiên hoặc bằng nước ấm, tuyệt đối không đun trực tiếp trên bếp hay lò vi sóng.
7.4. Chăm sóc bầu ngực nhẹ nhàng trong thai kỳ
Dù có chảy sữa non hay không, mẹ bầu vẫn nên:
- Vệ sinh vùng ngực nhẹ nhàng mỗi ngày bằng nước ấm.
- Tránh nặn, bóp hoặc chà xát mạnh đầu ti.
- Giữ đầu ti mềm và sạch, giúp quá trình cho con bú sau sinh diễn ra thuận lợi hơn.
8. Dấu hiệu bất thường của việc tiết sữa non sớm
- Thông thường, sữa non bắt đầu xuất hiện từ tháng thứ 7 của thai kỳ (khoảng tuần 28 trở đi). Tuy nhiên, một số mẹ bầu có thể thấy sữa non rỉ ra sớm hơn, từ tháng thứ 4–6.
- Đa phần trường hợp này không nguy hiểm, vì đây có thể là phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể khi hormone prolactin bắt đầu hoạt động. Tuy nhiên, nếu lượng sữa non tiết ra quá nhiều hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường, mẹ cần đi khám sản khoa ngay để được kiểm tra và loại trừ các nguy cơ tiềm ẩn.
8.1. Ra quá nhiều sữa non ở tháng thứ 5–6
- Nếu mẹ thấy sữa non tiết ra quá nhiều trong giai đoạn tháng thứ 5 hoặc thứ 6, đây có thể là dấu hiệu bất thường. Trong một số trường hợp hiếm gặp, hiện tượng này có thể liên quan đến thai lưu hoặc rối loạn nội tiết nghiêm trọng.
- Mẹ nên đi khám sớm để siêu âm và kiểm tra tim thai, giúp đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
8.2. Tiết sữa non sớm kèm đau bụng hoặc chảy máu âm đạo
- Nếu sữa non xuất hiện sớm và kèm theo đau bụng, co thắt tử cung hoặc ra máu âm đạo, đây là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm.
- Tình trạng chảy sữa non này có thể liên quan đến nồng độ hormone prolactin tăng cao bất thường, gây ảnh hưởng đến chức năng của nhau thai và sự phát triển của thai nhi.
- Mẹ cần ngừng mọi kích thích đầu ti và đến bệnh viện ngay lập tức để được bác sĩ sản khoa thăm khám và theo dõi.
8.3. Sữa non có lẫn máu
- Sữa non có màu hồng hoặc lẫn máu không phải là dấu hiệu bình thường. Nguyên nhân có thể do:
- – Tổn thương mao mạch ở ống dẫn sữa hoặc đầu ti,
- – U tuyến vú lành tính, hoặc trong trường hợp hiếm gặp,
- – Rối loạn nội tiết và thay đổi mô vú bất thường.
- Mặc dù đa phần các trường hợp sữa non lẫn máu không nghiêm trọng, mẹ vẫn cần đi khám vú và siêu âm tuyến vú để được chẩn đoán chính xác và yên tâm hơn.
Hiện tượng ra sữa non khi mang thai là phản ứng sinh lý bình thường, thể hiện cơ thể mẹ đang chuẩn bị cho hành trình nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, việc chảy sữa non không đồng nghĩa với sắp sinh, vì vậy mẹ bầu không nên quá lo lắng. Hãy theo dõi các dấu hiệu chuyển dạ rõ ràng hơn, giữ tinh thần thoải mái và chăm sóc sức khỏe toàn diện. Sự chuẩn bị chu đáo cả về thể chất lẫn tinh thần sẽ giúp mẹ vượt cạn an toàn và đón con yêu trọn vẹn nhất.
