Viêm tiểu phế quản là một trong những bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ nhỏ, nhất là trong độ tuổi dưới 2. Khi mắc bệnh, trẻ có thể xuất hiện triệu chứng ho kéo dài, khiến nhiều cha mẹ không khỏi lo lắng. Liệu tình trạng ho nhiều có đơn thuần là phản ứng bình thường của cơ thể hay là dấu hiệu cảnh báo biến chứng nghiêm trọng hơn? Để giúp ba mẹ hiểu rõ hơn và có cách chăm sóc kịp thời, Maru Care sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về hiện tượng này trong bài viết dưới đây. Việc nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường sẽ giúp bảo vệ hệ hô hấp còn non nớt của bé và ngăn ngừa các nguy cơ tiềm ẩn về sau.
1. Viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh là bệnh gì?
- Viêm tiểu phế quản là một bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp dưới, thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Bệnh xảy ra khi virus tấn công vào các tiểu phế quản – là những ống dẫn khí nhỏ nhất trong phổi, gây viêm và phù nề, dẫn đến khó thở.
- Trẻ sơ sinh từ 0–30 ngày tuổi là nhóm có nguy cơ cao nhất, bởi hệ miễn dịch còn non yếu. Tác nhân gây bệnh phổ biến nhất là virus hợp bào hô hấp (RSV), tuy nhiên một số trường hợp cũng có thể do virus khác hoặc vi khuẩn như Haemophilus influenzae type B gây nên.
- Bệnh có tính chất lây lan mạnh, đặc biệt trong môi trường tập thể như: nhà trẻ, bệnh viện hoặc gia đình có người đang nhiễm virus. Viêm tiểu phế quản thường bùng phát theo mùa, chủ yếu vào mùa lạnh, bắt đầu từ khoảng tháng 10, đạt đỉnh vào tháng 12 và kéo dài đến cuối mùa đông.
- Điều đáng lưu ý là người lớn hoặc trẻ lớn khi nhiễm RSV thường chỉ có triệu chứng nhẹ như cảm lạnh, nên việc kiểm soát lây nhiễm thường bị xem nhẹ. Virus dễ lây qua các giọt bắn từ ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với bề mặt, đồ vật bị nhiễm bẩn như: đồ chơi, khăn, núm ti giả… Những không gian ẩm thấp, kém vệ sinh và thiếu thông thoáng cũng góp phần làm tăng nguy cơ lây truyền bệnh.
2. Bé bị viêm tiểu phế quản bao lâu thì khỏi? Bé bị viêm tiểu phế quản ho nhiều có nguy hiểm không?
- Viêm tiểu phế quản ở trẻ em thường có khả năng tự hồi phục trong khoảng 7 đến 14 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, các triệu chứng như: khò khè, ho kéo dài có thể tiếp diễn trong vòng 1–4 tuần. Thời gian khỏi bệnh cụ thể ở mỗi trẻ sẽ khác nhau, phụ thuộc vào thể trạng, mức độ nặng nhẹ cũng như khả năng đáp ứng điều trị.
- Trong một số trường hợp, đặc biệt là trẻ sinh non, trẻ sơ sinh hoặc trẻ có bệnh nền (tim bẩm sinh, phổi mãn tính, rối loạn miễn dịch…), thời gian phục hồi có thể kéo dài hơn. Nếu không được can thiệp kịp thời, viêm tiểu phế quản có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:
+ Suy hô hấp cấp
+ Viêm phổi, xẹp phổi
+ Tràn khí màng phổi
+ Ngưng thở
+ Viêm tai giữa
+ Hen phế quản thứ phát
- Ngoài ra, trong giai đoạn cấp tính, hệ miễn dịch của trẻ còn yếu nên rất dễ bị bội nhiễm bởi các virus hoặc vi khuẩn khác. Nó không chỉ kéo dài thời gian hồi phục mà còn khiến phổi bị tổn thương nặng nề hơn.
> Xem thêm: Bệnh gặp thường gặp ở trẻ sơ sinh: Những điều ba mẹ cần biết để phòng tránh
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến thời gian hồi phục viêm tiểu phế quản ở trẻ
Dưới đây là một số yếu tố phổ biến có thể làm ảnh hưởng đến tốc độ hồi phục của trẻ:
- Trẻ sơ sinh, đặc biệt là những bé sinh non với hệ hô hấp và miễn dịch chưa hoàn thiện.
- Sức đề kháng yếu, khiến cơ thể bé khó chống lại tác nhân gây bệnh.
- Tiền sử bệnh nền, nhất là các bệnh liên quan đến hô hấp, tim mạch, như phổi mãn tính, hen suyễn, dị tật tim bẩm sinh.
- Môi trường sống ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá, nấm mốc, không khí kém lưu thông.
- Tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh không đúng chỉ định, có thể khiến tình trạng viêm kéo dài hoặc gây tác dụng phụ.
- Chế độ dinh dưỡng kém, ăn uống không đầy đủ dưỡng chất hoặc kiêng khem quá mức làm suy giảm khả năng phục hồi của cơ thể.
- Khi bệnh bắt đầu thuyên giảm, ba mẹ có thể nhận thấy những chuyển biến tích cực ở trẻ như:
- Ho, thở khò khè và khó thở giảm dần, bé thở đều hơn và không còn mệt mỏi.
- Bé ăn uống tốt hơn, ngủ ngon hơn và vui chơi trở lại như bình thường.
- Đường thở thông thoáng, không còn bị tắc nghẽn do dịch nhầy hoặc phù nề niêm mạc.
4. Điều trị viêm tiểu phế quản
Tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp nhằm giúp trẻ cải thiện triệu chứng, hạn chế biến chứng và phục hồi nhanh hơn.
4.1. Điều trị bằng thuốc
Với những trường hợp viêm tiểu phế quản nhẹ, trẻ có thể được chăm sóc và điều trị tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Trong giai đoạn này, ba mẹ cần lưu ý:
- Cho trẻ ăn uống đầy đủ, chia nhỏ bữa để bé dễ tiêu hóa.
- Bổ sung nước thường xuyên, giúp làm loãng đờm và làm dịu cổ họng.
- Hạ sốt đúng cách theo hướng dẫn liều dùng của bác sĩ nếu trẻ bị sốt.
- Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch dịch nhầy, hỗ trợ đường thở thông thoáng.
- Nếu trẻ có những biểu hiện như: sốt cao không đáp ứng thuốc, bỏ bú, nôn trớ, khó thở, thở nhanh, co rút lồng ngực, cánh mũi phập phồng, môi tím tái… cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.
Với các trường hợp nặng, trẻ cần điều trị tại bệnh viện. Bác sĩ có thể thực hiện:
- Hút dịch đờm để làm sạch đường thở.
- Thở oxy hỗ trợ, đặc biệt khi trẻ thở nhanh, mệt mỏi.
- Truyền dịch, nếu trẻ không thể bú hoặc ăn uống được.
- Khí dung với nước muối hoặc thuốc giãn phế quản, nếu trẻ có dấu hiệu co thắt đường thở.
- Dùng kháng sinh, khi có dấu hiệu bội nhiễm phổi hoặc nhiễm khuẩn thứ phát.
- Cách ly tạm thời, để giảm nguy cơ lây lan sang trẻ khác.
- Song song đó, bác sĩ có thể chỉ định thêm vật lý trị liệu hô hấp như: dẫn lưu tư thế, vỗ rung nhẹ giúp làm sạch dịch nhầy trong phổi, hỗ trợ trẻ thở dễ hơn và hạn chế biến chứng viêm phổi hoặc nhiễm khuẩn tái phát.
4.2. Biện pháp hỗ trợ phục hồi hô hấp khi trẻ bị viêm tiểu phế quản
Đối với trẻ từ 3 tuổi trở lên, vận động nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện chức năng phổi và tăng cường hệ miễn dịch. Các hoạt động phù hợp bao gồm:
- Đi bộ: giúp tăng thông khí phổi, hỗ trợ hô hấp dễ dàng hơn.
- Đạp xe: tốt cho tim mạch và nhẹ nhàng cho hệ cơ – xương – khớp, đồng thời hỗ trợ nâng cao sức bền hô hấp.
- Tuy nhiên, trước khi bắt đầu bất kỳ hoạt động thể chất nào nên tham khảo ý kiến bác sĩ; chỉ nên cho trẻ tập luyện khi không còn sốt, không khó thở và thể trạng ổn định. Nếu trong lúc tập trẻ có biểu hiện như ho khan, khó thở, tức ngực hoặc mệt mỏi bất thường, cần ngừng ngay và theo dõi sát sao.
> Xem thêm: Viêm phổi ở trẻ: Triệu chứng, cách chẩn đoán và chữa trị
5. Biện pháp phòng ngừa viêm tiểu phế quản cho trẻ nhỏ
Theo các nghiên cứu, có tới 75% trẻ từng bị viêm tiểu phế quản có nguy cơ tái phát trong vòng một năm sau điều trị. Chính thì thế, việc phòng ngừa bệnh từ sớm là yếu tố vô cùng quan trọng để bảo vệ hệ hô hấp còn non yếu của trẻ.
- Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời: Sữa mẹ là nguồn cung cấp kháng thể tự nhiên giúp bé tăng cường đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm trùng hô hấp.
- Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng sát khuẩn trước khi tiếp xúc với trẻ, đặc biệt sau khi ra ngoài hoặc chạm vào đồ vật công cộng.
- Hạn chế tiếp xúc với người đang có triệu chứng cảm cúm, ho, sốt, đồng thời không để trẻ dùng chung vật dụng cá nhân như: khăn, bình sữa, đồ chơi…
- Vệ sinh định kỳ không gian, đồ chơi, vật dụng mà trẻ thường xuyên tiếp xúc; giữ môi trường sống sạch sẽ và thông thoáng.
- Tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, khói bụi, nấm mốc.
- Giữ ấm cơ thể trẻ, nhất là khi trời lạnh, không để trẻ bị nhiễm lạnh đột ngột sau khi tắm hoặc ra ngoài.
- Cách ly tạm thời trẻ có dấu hiệu bệnh viêm tiểu phế quản để ngăn nguy cơ lây lan cho các bé khác, nhất là trong môi trường tập thể.
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ, bao gồm 4 nhóm: chất đạm, chất béo, tinh bột – đường, vitamin và khoáng chất
- Đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày, giúp làm dịu đường hô hấp và tăng cường trao đổi chất (đối với trẻ trên 6 tháng).
- Tiêm phòng cúm định kỳ khi trẻ đủ 6 tháng tuổi trở lên. Dù chưa có vaccine phòng virus RSV hay Rhinovirus nhưng vaccine cúm có thể giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng hô hấp nặng và hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch.
6. Khi nào cần đưa trẻ đến phòng cấp cứu nhi khoa?
Dưới đây là các dấu hiệu cảnh báo bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ đang trở nặng hoặc có nguy cơ biến chứng nguy hiểm, ba mẹ cần đưa bé đến ngay cơ sở y tế có khoa cấp cứu nhi để được xử trí kịp thời:
- Nhịp thở nhanh bất thường theo độ tuổi:
+ Trẻ sơ sinh: >60 lần/phút
+ Trẻ từ 2–12 tháng: >50 lần/phút
+ Trẻ trên 1 tuổi: >40 lần/phút
- Trẻ li bì, lơ mơ hoặc bú kém.
- Môi, đầu chi tím tái – dấu hiệu cho thấy cơ thể thiếu oxy nghiêm trọng.
- Ngưng thở tạm thời, thở ngắt quãng, cánh mũi phập phồng.
- Sốt cao, tiêu chảy, nôn mửa, dấu hiệu mất nước nghiêm trọng.
- Trẻ dưới 3 tháng tuổi có biểu hiện thở nhanh, mạch nhanh (>140 lần/phút), bỏ bú, lơ mơ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng.
- Trẻ có bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh mạn tính (phổi mãn, thần kinh, suy giảm miễn dịch…).
- Trong tất cả những tình huống trên, không nên tự điều trị tại nhà, vì bệnh có thể chuyển biến rất nhanh. Càng đưa trẻ đi khám sớm, khả năng phục hồi càng cao và nguy cơ biến chứng càng thấp.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Hy vọng những chia sẻ trên đã giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ và lý do vì sao trẻ thường ho nhiều khi mắc bệnh. Trong quá trình chăm sóc, nếu nhận thấy bé ho kéo dài, ho nặng về đêm hoặc kèm theo các biểu hiện bất thường, ba mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và hỗ trợ kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn.
