Sử dụng thuốc tránh thai là một trong những phương pháp ngừa thai phổ biến và hiệu quả hiện nay. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với loại thuốc này. Mặc dù có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng đối với một số phụ nữ có tiền sử bệnh lý hoặc các yếu tố nguy cơ, việc sử dụng loại thuốc có thể tiềm ẩn những rủi ro không mong muốn.
1. Thuốc tránh thai là gì?
- Thuốc ngừa thai là loại dược phẩm có chứa các hormone sinh dục nữ, giúp ngăn cản quá trình thụ thai. Khi được sử dụng đúng cách (uống đều đặn mỗi ngày vào cùng một khung giờ), thuốc có thể đạt hiệu quả ngừa thai lên đến 99%.
- Tuy vậy, việc tuân thủ lịch uống thuốc hàng ngày không phải lúc nào cũng dễ dàng. Chỉ cần quên một hoặc hai liều cũng có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ. Đây chính là lý do mà theo thống kê, trong số 100 phụ nữ dùng viên tránh thai, có khoảng 9 người vẫn mang thai ngoài ý muốn mỗi năm.
2. Có những loại thuốc tránh thai nào?
2.1. Thuốc ngừa thai kết hợp
- Thuốc ngừa thai kết hợp hay thường được gọi là thuốc tránh thai hàng ngày – là dạng thuốc phổ biến nhất hiện nay. Loại thuốc này chứa hai hormone sinh dục nữ là Estrogen và Progestin, hoạt động theo cơ chế:
+ Ngăn chặn sự rụng trứng,
+ Làm đặc chất nhầy cổ tử cung nhằm cản trở tinh trùng tiếp cận trứng,
+ Làm chậm sự di chuyển của tinh trùng trong ống dẫn trứng.
- Để đạt hiệu quả tối ưu, người dùng cần uống thuốc đúng giờ, đều đặn mỗi ngày trong suốt chu kỳ kinh nguyệt.
- Trên thị trường hiện có hai dạng thuốc tránh thai kết hợp:
+ Vỉ 21 viên: Uống liên tục trong 21 ngày, mỗi ngày 1 viên, sau đó nghỉ 7 ngày trước khi bắt đầu vỉ mới.
+ Vỉ 28 viên: Uống mỗi ngày 1 viên liên tục không ngừng nghỉ. Trong đó, 21 viên có chứa hormone và 7 viên còn lại là viên giả (placebo), thường chứa các chất bổ sung như vitamin, folate giúp duy trì thói quen uống thuốc và hạn chế quên liều.
2.2. Thuốc tránh thai khẩn cấp
- Thuốc ngừa thai khẩn cấp là phương pháp dự phòng sau quan hệ không an toàn, dùng trong những trường hợp có nguy cơ cao mang thai ngoài ý muốn. Đây không phải là phương pháp tránh thai thường xuyên mà chỉ nên sử dụng khi:
+ Không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào trước đó,
+ Bao cao su bị rách hoặc trượt trong khi quan hệ,
+ Quên uống thuốc tránh thai hàng ngày quá nhiều liều (ví dụ: quên từ 3 ngày trở lên),
+ Trường hợp bị cưỡng bức, hiếp dâm.
- Thuốc này có thể có 1 viên hoặc 2 viên, tùy loại. Tuy nhiên, các bác sĩ sản phụ khoa khuyến cáo không nên dùng quá 2 viên/tháng để hạn chế nguy cơ rối loạn nội tiết và kinh nguyệt.
2.3. Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin
Thuốc ngừa thai loại chỉ chứa Progestin cũng là thuốc hàng ngày, nhưng khác với loại kết hợp ở chỗ chỉ chứa một loại hormone Progestin. Đây là lựa chọn an toàn cho:
- Phụ nữ đang cho con bú (vì không ảnh hưởng đến tiết sữa),
- Phụ nữ không thể sử dụng Estrogen do lý do sức khỏe.
- Thuốc thường được đóng gói 28 viên, uống liên tục mỗi ngày không nghỉ và phải uống đúng giờ. Chỉ cần trễ hơn giờ uống thường lệ khoảng 3 tiếng, hiệu quả tránh thai có thể giảm đáng kể – tương đương với việc “quên uống” liều hôm đó.
> Xem thêm: Top 5 điều bạn cần chuẩn bị trước khi mang thai
3. Thuốc tránh thai có an toàn không?
- Về cơ bản, thuốc ngừa thai được xem là phương pháp tránh thai an toàn và hiệu quả với phần lớn người sử dụng. Trải qua hơn 50 năm kể từ khi ra đời, loại thuốc này đã được hàng triệu phụ nữ trên toàn thế giới sử dụng một cách an toàn.
- Tuy nhiên, không phải mọi loại thuốc tránh thai đều phù hợp với mọi đối tượng. Tùy theo tình trạng sức khỏe, độ tuổi và tiền sử bệnh lý, việc lựa chọn loại thuốc cần được cá nhân hóa. Vì vậy, trước khi bắt đầu sử dụng thuốc, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế chuyên về sản phụ khoa. Họ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát, tiền sử bệnh lý và nhu cầu cá nhân để đưa ra lời khuyên phù hợp nhất.
- Đặc biệt, việc trung thực khi khai báo tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh tật với bác sĩ là yếu tố then chốt giúp đảm bảo hiệu quả ngừa thai và tránh các rủi ro không mong muốn.
4. Thuốc ngừa thai có tác dụng gì?
4.1. Hỗ trợ kiểm soát hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) và rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD)
Bằng cách ức chế sự rụng trứng và điều hòa hormone, thuốc giúp giảm các triệu chứng khó chịu như: đau ngực, thay đổi tâm trạng, nổi mụn, mệt mỏi… xảy ra trước chu kỳ kinh.
4.2. Giảm đau bụng kinh
Thuốc tránh thai giúp giữ nồng độ hormone ổn định và hạn chế sản xuất prostaglandin – chất gây co thắt tử cung, từ đó giúp giảm cơn đau trong kỳ kinh.
4.3. Điều hòa kinh nguyệt
Với thành phần Progesterone, thuốc giúp làm mỏng niêm mạc tử cung, hỗ trợ chu kỳ đều đặn và giảm tình trạng rong kinh, kinh nguyệt quá ít hoặc quá nhiều.
4.4. Giảm rậm lông do nội tiết
Một số loại thuốc tránh thai có thể kiểm soát sự gia tăng nội tiết tố nam (androgen), từ đó hỗ trợ điều trị chứng rậm lông ở phụ nữ. Tuy nhiên, chống chỉ định với người có tiền sử ung thư vú hoặc bệnh lý về huyết khối.
4.5. Hỗ trợ trị mụn trứng cá
Thuốc giúp điều hòa nội tiết, từ đó làm giảm tình trạng mụn nội tiết – đặc biệt hiệu quả với các trường hợp mụn nặng, dai dẳng.
4.6. Giảm đau đầu liên quan đến nội tiết
Một số cơn đau đầu có liên quan đến dao động hormone. Bác sĩ có thể kê thuốc tránh thai để điều chỉnh nồng độ estrogen, giúp làm dịu triệu chứng.
4.7. Hỗ trợ điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
Thuốc giúp điều hòa kinh nguyệt và kiểm soát các triệu chứng thường gặp của PCOS như: mụn trứng cá, rối loạn kinh nguyệt, rậm lông.
4.8. Giảm triệu chứng lạc nội mạc tử cung
Bằng cách làm mỏng nội mạc và ức chế rụng trứng, thuốc tránh thai giúp làm giảm đau bụng kinh và cải thiện tình trạng lạc nội mạc tử cung.
4.9. Hỗ trợ kiểm soát u xơ tử cung
Thuốc ngừa thai có thể giúp giảm triệu chứng do u xơ như: rong kinh, đau bụng, đồng thời ngăn kích thước u phát triển nhanh hơn.
4.10. Kiểm soát triệu chứng tiền mãn kinh
Ở phụ nữ tiền mãn kinh, thuốc có thể được sử dụng để điều hòa kinh nguyệt, giảm cơn bốc hỏa và phòng tránh mang thai ngoài ý muốn nếu vẫn còn khả năng sinh sản.
> Xem thêm: 10+ các dấu hiệu mang thai sớm có thể nhận biết ngay lập tức
5. Những người không nên uống thuốc tránh thai hàng ngày? Những ai không nên uống thuốc tránh thai khẩn cấp?
Thuốc ngừa thai là một trong những phương pháp kế hoạch hóa gia đình được nhiều phụ nữ lựa chọn vì sự tiện lợi. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để sử dụng. Có những trường hợp nếu vẫn tiếp tục dùng thuốc có thể dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng cho sức khỏe. Dưới đây là những đối tượng được các bác sĩ khuyến cáo không nên sử dụng thuốc tránh thai:
- Người bị huyết áp cao: Thuốc ngừa thai có thể làm tăng huyết áp, đặc biệt là ở phụ nữ lớn tuổi hoặc sử dụng thuốc trong thời gian dài. Việc tăng huyết áp không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Vì vậy, phụ nữ nên kiểm tra huyết áp trước khi quyết định sử dụng thuốc ngừa thai.
- Phụ nữ đang cho con bú (dưới 6 tháng sau sinh): Thuốc tránh thai kết hợp có thể làm giảm lượng sữa mẹ và ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Trong giai đoạn này, nếu cần tránh thai, nên sử dụng loại thuốc chỉ chứa progestin, không có estrogen, hoặc lựa chọn các phương pháp tránh thai khác phù hợp hơn.
- Người mắc bệnh tiểu đường: Ở người bị tiểu đường hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh, việc dùng thuốc tránh thai có thể làm tăng nhẹ lượng đường trong máu, khiến bệnh diễn tiến nặng hơn hoặc gây khó khăn trong quá trình kiểm soát đường huyết.
- Người mắc bệnh tim mạch: Estrogen trong thuốc tránh thai có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng dịch và điện giải trong cơ thể, khiến tim phải hoạt động nhiều hơn. Cơ thể người bệnh có thể gặp phải tình trạng quá tải, khiến bệnh tim mạch trở nên trầm trọng hơn nếu sử dụng thuốc trong thời gian dài.
- Người mắc bệnh gan, thận: Thuốc ngừa thai được phân giải ở gan và đào thải qua thận. Vì thế, nếu đang bị viêm gan, viêm thận cấp hoặc mãn tính, việc dùng thuốc sẽ làm tăng gánh nặng cho các cơ quan này, ảnh hưởng đến quá trình đào thải chất độc và có thể khiến tình trạng bệnh tiến triển xấu hơn.
- Người từng bị tắc nghẽn mạch máu: Những người từng bị tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim hoặc có bệnh lý liên quan đến tắc nghẽn mạch máu cần tránh sử dụng thuốc tránh thai. Bởi thành phần estrogen có thể làm tăng khả năng đông máu, từ đó làm tăng nguy cơ tái phát bệnh.
- Người có lượng kinh nguyệt ra ít: Việc sử dụng thuốc ngừa thai lâu dài có thể khiến niêm mạc tử cung mỏng đi, dẫn đến tình trạng mất kinh, đặc biệt ở những người vốn có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc lượng kinh ít.
- Phụ nữ bao nhiêu tuổi thì không được uống thuốc tránh thai? – Phụ nữ trên 40 tuổi: Ở độ tuổi này, nguy cơ mắc các bệnh như ung thư vú tăng cao. Việc dùng thuốc ngừa thai có chứa estrogen có thể làm tăng nguy cơ phát triển các tế bào ung thư, vì vậy nên cân nhắc kỹ trước khi sử dụng.
- Người đang có khối u: Những phụ nữ đang có u ở vùng ngực, tử cung hoặc các cơ quan khác không nên dùng thuốc để tránh thai, vì một số thành phần trong thuốc có thể kích thích khối u phát triển nhanh hơn, thậm chí chuyển biến thành ác tính.
- Người đang dùng các loại thuốc điều trị khác: Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc như: thuốc an thần, thuốc chống đông máu, thuốc hạ huyết áp… thì cần đặc biệt lưu ý. Những loại thuốc này có thể phản ứng với thuốc ngừa thai, làm giảm hiệu quả hoặc gây ra tác dụng không mong muốn.
6. Uống thuốc tránh thai hàng ngày lâu năm có ảnh hưởng gì không?
- Nếu sức khỏe bạn ổn định, việc uống thuốc ngừa thai hàng ngày trong thời gian dài thường không gây hại cho sức khỏe. Nhiều nghiên cứu cho thấy thuốc không làm giảm khả năng mang thai hay sinh con khỏe mạnh sau khi ngừng sử dụng.
- Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, việc sử dụng thuốc ngừa thai lâu dài nên có sự tư vấn và theo dõi từ bác sĩ, nhất là với những người có bệnh lý nền hoặc đang sử dụng các loại thuốc khác.
7. Uống thuốc tránh thai hàng ngày bao lâu thì ngừng?
Thông thường, chu kỳ kinh nguyệt sẽ trở lại trong vòng 1–2 tháng sau khi ngừng thuốc. Nhiều người có thể mang thai chỉ sau vài tháng và có thai kỳ khỏe mạnh, không biến chứng. Tuy nhiên, thời gian hồi phục chu kỳ có thể khác nhau ở từng người.
8. Chưa lấy chồng có nên uống thuốc tránh thai hàng ngày?
Câu trả lời là có, chưa lấy chồng bạn vẫn có thể sử dụng thuốc ngừa thai hàng ngày để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn. Việc này hoàn toàn không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý uống đúng cách và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
9. Dấu hiệu uống thuốc tránh thai không thành công
- Thuốc ngừa thai khẩn cấp có hiệu quả cao nhất khi sử dụng càng sớm, trong vòng 24 giờ đầu, hiệu quả lên đến 90%. Sau 24–48 giờ, hiệu quả giảm còn khoảng 60% và nếu sử dụng trễ hơn, hiệu quả chỉ còn dưới 50%.
- Dấu hiệu cho thấy thuốc ngừa thai khẩn cấp đã thành công là chu kỳ kinh nguyệt vẫn đến đúng thời gian. Nếu sau hơn 4 tuần mà bạn không có kinh nguyệt, bạn cần đi khám ngay, vì có nguy cơ mang thai.
- Nếu sau khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp mà bạn bị buồn nôn hoặc nôn trong vòng 3 giờ, cần uống bù một viên khác. Lý do là thuốc chưa đủ thời gian phát huy tác dụng, khả năng mang thai vẫn còn cao.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Lựa chọn biện pháp tránh thai phù hợp nhất cho mỗi cá nhân phụ thuộc vào hoàn cảnh và thực trạng sức khỏe của người đó. Ngày nay, với nhiều biện pháp tránh thai đa dạng về hình thức và cách thức sử dụng, phụ nữ có nhiều sự lựa chọn để tìm ra phương pháp tốt nhất cho bản thân. Tuy nhiên, trước khi quyết định sử dụng bất kỳ biện pháp nào, chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và đảm bảo việc sử dụng thuốc tránh thai được chính xác, mang lại hiệu quả cao.
