Tay chân miệng không phải là bệnh lý mới nhưng vẫn luôn khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng khi con em mình mắc phải. Trong quá trình chăm sóc trẻ, không ít cha mẹ vẫn giữ quan niệm sai lầm như: phải kiêng nước, kiêng gió hoặc không được tắm rửa cho trẻ. Một trong những thắc mắc thường gặp nhất là trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì, kiêng gì để giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi, giảm khó chịu và hạn chế biến chứng. Tham khảo ngay bài viết dưới đây của Maru Care để biết thêm thông tin chi tiết nhé!
1. Bệnh tay chân miệng là gì?
- Tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi nhà trẻ và mẫu giáo. Tác nhân gây bệnh chủ yếu là các loại siêu vi đường ruột thuộc nhóm Enterovirus.
- Trong đó, Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71) là hai chủng thường gặp nhất:
- – Coxsackievirus A16: thường gây bệnh nhẹ, ít để lại biến chứng nghiêm trọng và có thể tự khỏi sau vài ngày chăm sóc.
- – Enterovirus 71 (EV71): nguy hiểm hơn, có thể dẫn đến các biến chứng thần kinh (viêm não, viêm màng não), viêm phổi, viêm cơ tim, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
- Ngoài ra, một số chủng virus khác như: Coxsackie A4 – A7, A9, A10 hoặc Coxsackie nhóm B (B1 – B3, B5) cũng có khả năng gây ra bệnh.
- Hiểu rõ nguyên nhân và đặc điểm của bệnh tay chân miệng sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc phòng ngừa, chăm sóc dinh dưỡng và tìm lời giải cho thắc mắc: trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì để nhanh hồi phục?
2. Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị tay chân miệng
Trẻ sơ sinh là nhóm đối tượng rất dễ mắc bệnh tay chân miệng do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Ở giai đoạn đầu đời, khả năng bảo vệ cơ thể của trẻ chủ yếu dựa vào kháng thể thụ động được truyền từ mẹ trong thai kỳ hoặc qua sữa mẹ. Tuy nhiên, lớp “lá chắn miễn dịch” này không đủ mạnh để chống lại các chủng virus đường ruột gây bệnh, đặc biệt là Enterovirus.
2.1. Hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ
Khác với trẻ lớn hoặc người trưởng thành, trẻ sơ sinh gần như không có khả năng hình thành miễn dịch tự nhiên trước Enterovirus. Do đó, khi tiếp xúc với nguồn lây, trẻ dễ dàng bị virus xâm nhập và gây bệnh.
2.2. Tiếp xúc trực tiếp với người mang virus
Virus gây tay chân miệng lây mạnh qua dịch tiết như: nước bọt, bọng nước, phân hoặc chất nhầy đường hô hấp. Trong nhiều trường hợp, người lớn hoặc trẻ lớn mang virus nhưng không có triệu chứng vẫn có thể vô tình lây sang trẻ sơ sinh khi bế ẵm, hôn hoặc vệ sinh cho bé.
2.3. Lây qua đồ vật và môi trường ô nhiễm
Enterovirus có thể tồn tại nhiều giờ đến nhiều ngày trên bề mặt đồ vật như: đồ chơi, bình sữa, núm vú giả, quần áo hay khăn lau. Nếu các vật dụng này không được tiệt trùng kỹ lưỡng, việc trẻ sơ sinh ngậm tay hoặc mút đồ vật sẽ tạo điều kiện cho virus xâm nhập.
2.4. Lây gián tiếp qua phân và dịch cơ thể
- Phân của bệnh nhân tay chân miệng chứa lượng lớn virus và có thể lây lan trong nhiều tuần, ngay cả khi triệu chứng đã giảm. Nếu quá trình thay tã, vệ sinh cho trẻ không đúng cách, virus dễ dàng từ tay người chăm sóc truyền sang trẻ. Ngoài ra, dịch mũi và nước bọt từ trẻ mắc bệnh cũng là nguồn lây phổ biến.
- Việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh giúp phụ huynh chủ động phòng tránh, đồng thời tìm được phương pháp chăm sóc, dinh dưỡng phù hợp. Từ đó giải đáp được thắc mắc mà nhiều cha mẹ quan tâm: trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì để nhanh phục hồi?
3. Triệu chứng và biến chứng bệnh tay chân miệng có thể mắc phải ở trẻ?
Bệnh tay chân miệng thường có thời gian ủ bệnh từ 3–7 ngày. Trong giai đoạn này, trẻ hầu như chưa biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Khi bước vào giai đoạn khởi phát, các dấu hiệu bắt đầu xuất hiện và tiến triển nhanh chóng.
3.1. Triệu chứng thường gặp
- Sốt nhẹ đến sốt cao kèm theo cảm giác mệt mỏi, biếng ăn.
- Đau họng, rát miệng, tăng tiết nước bọt.
- Một số trường hợp có nôn ói hoặc tiêu chảy nhẹ.
- Xuất hiện bóng nước nhỏ (2–3 mm) ở tay, chân, trong niêm mạc miệng, lợi, má hoặc thậm chí trong họng. Các bóng nước này dễ vỡ, tạo thành vết loét gây đau rát, khiến trẻ quấy khóc và ăn uống khó khăn.
3.2. Biến chứng có thể gặp
Mặc dù phần lớn các trường hợp bệnh tay chân miệng có thể tự khỏi sau 7–10 ngày, nhưng trẻ vẫn có nguy cơ gặp phải một số biến chứng nguy hiểm như:
- Mất nước và suy dinh dưỡng: Do đau miệng khiến trẻ bỏ ăn, bỏ bú nên phụ huynh đặc biệt quan tâm đến câu hỏi trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì để vừa dễ nuốt, vừa giàu dinh dưỡng.
- Nhiễm trùng thứ phát: Các vết loét trong miệng hoặc bóng nước ngoài da nếu bị nhiễm khuẩn có thể gây viêm, sưng đỏ, đau nhiều hơn.
- Biến chứng thần kinh: Một số chủng virus, đặc biệt là EV71, có thể gây viêm não, viêm màng não dẫn đến co giật, hôn mê.
- Biến chứng tim mạch, hô hấp: Trong trường hợp nặng, bệnh có thể gây viêm cơ tim, phù phổi cấp, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
4. Trẻ bị tay chân miệng bao lâu thì khỏi?
Thông thường, bệnh tay chân miệng ở trẻ có thể tự khỏi sau 7–10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, thời gian phục hồi có thể thay đổi tùy theo chủng virus gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ.
4.1. Trường hợp nhiễm Coxsackievirus A16
Đây là chủng virus thường gặp nhất và gây triệu chứng nhẹ. Trẻ thường chỉ sốt, nổi bóng nước và loét miệng ở mức độ vừa phải. Với sự chăm sóc và dinh dưỡng hợp lý, trẻ có thể hồi phục nhanh chóng chỉ sau khoảng 1 tuần mà không để lại biến chứng.
4.2. Trường hợp nhiễm Enterovirus 71 (EV71)
Mặc dù ít gặp hơn, EV71 lại nguy hiểm hơn vì có khả năng gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như: viêm màng não, viêm não, viêm cơ tim, phù phổi cấp hoặc suy hô hấp. Trẻ mắc bệnh do chủng EV71 thường cần nhập viện để theo dõi và điều trị chuyên sâu. Thời gian hồi phục có thể kéo dài hơn 2 tuần, tùy vào mức độ tổn thương và biến chứng kèm theo.
4.3. Yếu tố chăm sóc và dinh dưỡng
Việc chăm sóc đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Nếu trẻ không được vệ sinh sạch sẽ, bổ sung đủ dinh dưỡng và bù nước kịp thời, thời gian khỏi bệnh có thể lâu hơn. Đây cũng là lý do nhiều phụ huynh đặc biệt quan tâm đến vấn đề “trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì để nhanh khỏi?” nhằm hỗ trợ bé hồi phục tốt hơn, hạn chế nguy cơ biến chứng.
> Xem thêm: Top 10+ bệnh truyền nhiễm ở trẻ em thường gặp: Đặc điểm mắc bệnh và cách phòng ngừa
5. Mẹo chữa tay chân miệng; mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng; cách nhanh hết tay chân miệng
Ngoài việc điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, nhiều phụ huynh tìm đến các mẹo dân gian chữa bệnh tay chân miệng để giúp trẻ giảm sốt, làm dịu loét miệng, bớt ngứa ngáy và hỗ trợ quá trình phục hồi. Những cách này sử dụng nguyên liệu đơn giản, dễ tìm nhưng cần đảm bảo vệ sinh và phù hợp độ tuổi của trẻ.Các phương pháp dưới đây chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thay thế thuốc điều trị. Cha mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng, đặc biệt với trẻ dưới 6 tháng tuổi.
5.1. Mẹo hạ sốt, giảm đau
- Lá tía tô: Có đặc tính kháng viêm, giúp cơ thể giải nhiệt nhờ tăng tiết mồ hôi. Cha mẹ có thể nấu lá tía tô tươi lấy nước cho trẻ uống hoặc dùng nước lau cơ thể để hạ sốt. Không áp dụng trực tiếp cho trẻ dưới 6 tháng.
- Lá diếp cá: Tính mát, kháng khuẩn và giải độc. Nước ép lá diếp cá tươi có thể cho trẻ uống (trên 6 tháng tuổi), bã lá dùng để đắp trán hoặc nách nhằm hỗ trợ hạ sốt.
- Các biện pháp hỗ trợ khác: Cho trẻ uống đủ nước, ở nơi thoáng mát, mặc quần áo rộng rãi. Một số mẹo như: đắp hành tây hoặc lau người bằng khăn ấm có thể dùng kèm nhưng cần theo dõi nhiệt độ thường xuyên.
5.2. Mẹo giảm loét miệng, đau họng
- Mật ong kết hợp nghệ: Hỗn hợp mật ong và bột nghệ có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm, giúp vết loét mau lành. Chỉ áp dụng cho trẻ trên 1 tuổi để tránh nguy cơ ngộ độc botulinum.
- Nước dừa tươi: Bổ sung điện giải, làm dịu cảm giác đau họng và hỗ trợ tăng sức đề kháng nhờ chứa axit lauric. Nên cho trẻ uống 1–2 ly mỗi ngày (không áp dụng cho trẻ dưới 6 tháng).
- Lá rau má: Giúp thanh nhiệt, chống viêm. Nước rau má có thể cho trẻ uống hoặc súc miệng để làm dịu vết loét.
- Các cách khác: Súc miệng bằng nước muối ấm, giấm táo pha loãng (cho trẻ lớn) hoặc trà gừng pha mật ong (cho trẻ trên 1 tuổi).
5.3. Trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì? Mẹo giảm ngứa, làm khô mụn nước
- Lá trầu không: Có tính sát khuẩn mạnh, giúp giảm ngứa và làm lành vết mụn nước. Nước lá trầu có thể dùng để tắm hoặc đắp trực tiếp lên da.
- Lá chè xanh: Giàu chất chống oxy hóa, kháng viêm. Nước lá chè đun sôi pha loãng để tắm giúp se khô mụn nước và làm dịu da.
- Gel nha đam: Dùng gel nha đam tươi hoặc sản phẩm an toàn bôi trực tiếp lên vùng da tổn thương để giảm viêm, giảm ngứa.
5.4. Mẹo tăng cường sức đề kháng
- Nước chanh mật ong: Cung cấp vitamin C và chất chống oxy hóa, giúp tăng miễn dịch. Dùng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên.
- Tỏi: Chứa allicin có khả năng kháng khuẩn, kháng virus. Có thể cho trẻ lớn ăn kèm trong bữa ăn, nhưng không nên lạm dụng.
- Nước gừng: Giúp lưu thông máu, đào thải độc tố. Có thể nấu nước gừng pha mật ong cho trẻ từ 1 tuổi, uống 1–2 lần/ngày.
6. Trẻ bị tay chân miệng ăn thịt gà được không?
Nhiều phụ huynh thắc mắc trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì, đặc biệt là thịt gà có phù hợp hay không. Thực tế, thịt gà hoàn toàn có thể bổ sung vào chế độ dinh dưỡng của trẻ mắc tay chân miệng.
6.1. Lợi ích dinh dưỡng của thịt gà đối với trẻ bị tay chân miệng
- Giàu protein: Giúp tái tạo mô, thúc đẩy quá trình hồi phục và tăng cường sức đề kháng.
- Cung cấp vitamin nhóm B (B3, B6): Hỗ trợ trao đổi chất, tăng năng lượng và giúp hệ thần kinh hoạt động ổn định.
- Khoáng chất quan trọng (phốt pho, kẽm, selen, tryptophan): Bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ cơ thể chống lại virus gây bệnh.
- Ít chất béo: Phù hợp với hệ tiêu hóa còn yếu của trẻ trong giai đoạn bệnh.
6.2. Cách chế biến thịt gà cho trẻ bị tay chân miệng
- Do trẻ thường bị đau miệng, loét họng nên cha mẹ cần chế biến thịt gà mềm, dễ nuốt, chẳng hạn:
- – Cháo gà nấu nhuyễn với rau củ.
- – Súp gà xé nhỏ.
- – Gà hầm nhừ để lấy nước dùng nấu cháo hoặc mì.
- Tránh cho trẻ ăn gà chiên rán, gà nướng hoặc chế biến nhiều dầu mỡ vì có thể gây khó nuốt và khó tiêu.
7. Bị tay chân miệng ăn trứng được không?
Khi tìm hiểu trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì, nhiều phụ huynh băn khoăn con có ăn trứng gà được không. Câu trả lời là Có.
7.1. Giá trị dinh dưỡng của trứng gà đối với trẻ bị tay chân miệng
- Protein dễ tiêu hóa: Giúp cơ thể tái tạo mô, phục hồi sức khỏe nhanh chóng.
- Chất béo lành mạnh: Cung cấp năng lượng cần thiết cho trẻ trong giai đoạn bệnh.
- Khoáng chất (sắt, kẽm, selen, folate): Hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng.
- Vitamin A, D, E, B12: Góp phần phát triển hệ thần kinh, xương khớp và bảo vệ tế bào.
- So với protein từ thịt đỏ hay các loại đậu, protein trong trứng dễ hấp thu hơn, phù hợp với hệ tiêu hóa còn nhạy cảm của trẻ đang bị bệnh.
7.2. Cách chế biến trứng cho trẻ bị tay chân miệng
- Do trẻ thường đau rát miệng, khó nhai nuốt, cha mẹ nên chế biến trứng mềm, dễ ăn, chẳng hạn:
- – Cháo trứng nấu loãng: Kết hợp với rau củ nghiền nhuyễn.
- – Trứng hấp (chưng cách thủy): Giữ được dưỡng chất, mềm mịn, dễ nuốt.
- – Súp trứng gà: Có thể thêm cà rốt, bí đỏ để tăng vitamin.
- Không cho trẻ ăn trứng chiên rán, trứng luộc nguyên vì dễ gây khó nuốt, kích ứng vết loét.
- Đảm bảo trứng được nấu chín kỹ để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn.
8. Trẻ bị chân tay miệng có ăn được tôm không?
Trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì? Tôm là thực phẩm giàu dinh dưỡng, nhưng việc cho trẻ ăn trong giai đoạn này cần cân nhắc kỹ.
8.1.Giá trị dinh dưỡng của tôm đối với trẻ nhỏ
- Protein chất lượng cao: Giúp tái tạo mô, phục hồi tổn thương do bệnh gây ra.
- Omega-3: Hỗ trợ chống viêm, tốt cho tim mạch và hệ miễn dịch.
- Canxi và phốt pho: Góp phần phát triển hệ xương răng chắc khỏe.
- Vitamin và khoáng chất thiết yếu: Giúp tăng cường sức đề kháng, thúc đẩy quá trình hồi phục.
8.2. Khi nào nên và không nên cho trẻ ăn tôm?
- Có thể ăn: Khi trẻ không dị ứng hải sản và các vết loét miệng đã giảm. Tôm chế biến mềm, nấu chín kỹ sẽ bổ sung nguồn dinh dưỡng dồi dào, hỗ trợ hồi phục.
- Nên hạn chế: Khi trẻ đang bị loét miệng nhiều, ăn tôm có thể khiến niêm mạc bị kích ứng, gây đau rát và làm trẻ biếng ăn. Ngoài ra, nếu trẻ có cơ địa dị ứng hải sản, cần tránh tuyệt đối.
8.3. Gợi ý chế biến tôm cho trẻ bị tay chân miệng
- Cháo tôm xay nhuyễn: Dễ nuốt, mềm, giàu dinh dưỡng.
- Súp tôm nấu với rau củ mềm: Cung cấp thêm vitamin, chất xơ.
- Tôm hấp bóc vỏ xay nhỏ: Dành cho trẻ lớn hơn, ít vết loét.
9. Bé bị tay chân miệng ăn yến được không?
Trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì? Trẻ bị tay chân miệng hoàn toàn có thể ăn yến nếu được chế biến đúng cách và phù hợp với độ tuổi.
9.1. Lợi ích của yến sào đối với trẻ bị tay chân miệng
- Tăng sức đề kháng: Yến chứa nhiều protein, axit amin và khoáng chất giúp hỗ trợ hệ miễn dịch chống lại virus.
- Kháng viêm, chống oxy hóa: Các dưỡng chất trong yến có khả năng trung hòa gốc tự do, làm giảm tình trạng viêm và hỗ trợ quá trình hồi phục.
- Bổ sung năng lượng: Giúp duy trì hoạt động trao đổi chất, hỗ trợ cơ thể phục hồi nhanh hơn.
- Hỗ trợ làm lành vết loét: Các vitamin và khoáng chất trong yến góp phần thúc đẩy quá trình tái tạo niêm mạc, giúp bé giảm đau rát khi bị loét miệng.
9.2. Lưu ý khi cho trẻ ăn yến sào
- Không dùng cho trẻ dưới 12 tháng tuổi: Hệ tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện, dễ gặp tình trạng khó tiêu, đầy bụng hoặc tiêu chảy.
- Theo dõi nguy cơ dị ứng: Một số trẻ có cơ địa nhạy cảm có thể bị dị ứng với yến. Cha mẹ nên cho bé thử một lượng nhỏ trước, quan sát phản ứng, sau đó mới tăng dần.
- Chế biến mềm, dễ nuốt: Nên nấu yến cùng cháo, súp hoặc chưng yến với đường phèn loãng để bé dễ ăn, tránh gây đau khi có vết loét miệng.
10. Trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì? Nguyên tắc dinh dưỡng cho trẻ bị tay chân miệng
- Đảm bảo cân đối và đa dạng thực phẩm: Cung cấp đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng (đạm, bột đường, chất béo, vitamin và khoáng chất). Không nên kiêng khem quá mức để tránh thiếu năng lượng và vi chất cần thiết.
- Bổ sung thực phẩm giàu đạm chất lượng cao: Thịt, cá (cá chép, cá quả, cá trích…), trứng, sữa và hải sản là nguồn cung cấp đạm, kẽm và sắt quan trọng giúp phục hồi sức khỏe và tăng sức đề kháng.
- Tăng cường rau củ quả giàu vitamin: Các loại quả màu vàng – đỏ (đu đủ, dưa hấu, cà rốt, cà chua…) và rau xanh đậm (rau ngót, cải bó xôi, súp lơ…) chứa nhiều vitamin A, C và các chất chống oxy hóa, giúp tăng cường miễn dịch và hỗ trợ lành tổn thương da niêm mạc.
- Lưu ý khi bổ sung vitamin C: Dù có lợi trong việc nâng cao miễn dịch, phụ huynh nên hạn chế trái cây chua (chanh, cam, quýt) vì có thể gây xót miệng khi trẻ bị loét miệng. Thay vào đó, nên ưu tiên các loại quả ngọt dễ ăn như dưa hấu, lê, táo chín mềm.
- Chế biến phù hợp: Thức ăn cần cắt nhỏ, xay nhuyễn hoặc nấu mềm ở dạng lỏng (cháo, súp, bột…) để trẻ dễ nuốt, tránh gây đau khi có loét miệng. Nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để trẻ ăn ngon miệng và hấp thu tốt hơn.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Dụng cụ chế biến, bảo quản và cho ăn cần sạch sẽ để tránh bội nhiễm vi khuẩn.
- Bổ sung nước và điện giải: Trẻ cần uống đủ nước, đặc biệt trong giai đoạn sốt hoặc nôn. Phụ huynh có thể cho uống nước hoa quả, sinh tố loãng hoặc oresol khi trẻ sốt cao, tiêu chảy nhằm bù nước và điện giải.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Những thông tin trên đã phần nào giúp ba mẹ giải đáp thắc mắc trẻ bị tay chân miệng nên ăn gì, kiêng gì để xây dựng chế độ chăm sóc hợp lý và lành mạnh hơn. Thực tế, tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm dễ lây lan qua đường tiêu hóa. Vì vậy, ngoài việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, ba mẹ cần chú ý đến vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình chăm sóc trẻ.
