Phụ nữ mang thai có hệ miễn dịch suy yếu tự nhiên, do đó dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm, trong đó có virus sởi. Bà bầu bị sởi nếu không được chẩn đoán và xử trí đúng cách có thể đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe, không chỉ cho mẹ mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai nhi. Vậy làm thế nào để nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh sởi khi đang mang thai? Bạn hãy tham khảo ngay bài viết dưới đây của Maru Care để hiểu rõ hơn về triệu chứng và các biến chứng có thể xảy ra khi bà bầu mắc bệnh sởi nhé!
1. Cần biết gì về bệnh sởi?
Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, có khả năng lây lan rất cao qua đường hô hấp. Virus sởi dễ dàng phát tán trong không khí thông qua các giọt dịch tiết từ mũi, họng khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Do đó, chỉ cần tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh, nguy cơ lây nhiễm là rất lớn, đặc biệt với những người có hệ miễn dịch suy giảm. Mặc dù bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng trẻ nhỏ là đối tượng thường mắc sởi nhất.
2. Nguyên nhân gây bệnh sởi
2.1. Virus gây bệnh sởi là gì?
- Tác nhân chính gây bệnh sởi là virus sởi, thuộc họ Paramyxoviridae, chi Morbillivirus. Loại virus này có dạng hình cầu, đường kính có thể đạt tới 250 nanomet. Cấu trúc di truyền của virus sởi là một sợi ARN đơn, bao bọc bởi lớp capsid đối xứng xoắn và có màng bao bên ngoài.
- Virus sởi có tính ổn định di truyền cao, rất ít biến đổi, chỉ lây truyền từ người sang người, không có ổ chứa trong động vật. Tuy nhiên, khi ra môi trường bên ngoài, virus rất yếu, dễ bị tiêu diệt bởi nhiệt độ, ánh sáng và các chất sát trùng thông thường. Trong điều kiện không thuận lợi, virus có thể bị bất hoạt trong vòng 30 phút.
2.2. Bệnh sởi lây qua đường gì?
- Sởi là một trong những bệnh có khả năng lây truyền nhanh nhất qua đường hô hấp. Virus phát tán chủ yếu thông qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Nguy cơ lây nhiễm đặc biệt cao nếu tiếp xúc gần hoặc trong không gian kín có người nhiễm bệnh.
- Thời gian lây lan của virus sởi cũng kéo dài hơn so với nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Người bệnh có thể bắt đầu lây nhiễm từ khoảng 4 ngày trước khi xuất hiện phát ban và kéo dài đến 4 ngày sau khi phát ban.
- Đối với bà bầu bị sởi, nguy cơ lây nhiễm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thai phụ mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho thai nhi.
> Xem thêm: Bà bầu bị zona thần kinh có ảnh hưởng thai nhi không?
3. Bà bầu bị sởi có nguy hiểm không? Bầu bị sởi có sao không?
Virus sởi không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thai phụ mà còn làm tăng đáng kể nguy cơ gặp biến chứng ở thai nhi. Theo hướng dẫn chuyên môn từ Bộ Y tế Việt Nam, bà bầu mắc sởi có khả năng sinh non cao gấp 2–4 lần so với những thai phụ không nhiễm bệnh. Dưới đây là một số biến chứng nghiêm trọng thường gặp khi phụ nữ mang thai mắc sởi:
3.1. Viêm phổi
Viêm phổi do virus sởi là nguyên nhân chính gây tử vong ở thai phụ, cực nguy hiểm khi tiến triển thành suy hô hấp cấp.
3.2. Viêm não
Mặc dù ít gặp hơn, nhưng nếu xảy ra, viêm não có thể để lại hậu quả nặng nề như tổn thương hệ thần kinh trung ương và di chứng lâu dài. Thai phụ bị viêm não do sởi cần được chăm sóc tích cực tại các cơ sở y tế.
3.3. Nguy cơ sảy thai hoặc thai lưu
Khi mẹ nhiễm sởi trong tam cá nguyệt đầu tiên (3 tháng đầu thai kỳ), nguy cơ thai bị chết lưu hoặc sảy thai tăng rõ rệt. Giai đoạn này là thời điểm nhạy cảm trong quá trình phát triển của thai nhi, việc nhiễm virus có thể làm gián đoạn các quá trình sinh học quan trọng.
3.4. Dị tật bẩm sinh ở thai nhi
Nếu mẹ mắc sởi trong giai đoạn hình thành các cơ quan (8–12 tuần đầu thai kỳ), thai nhi có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh do tác động của virus đến quá trình phát triển tế bào và mô.
4. Bị sởi khi mang thai có những triệu chứng gì? Sởi biểu hiện như thế nào? Dấu hiệu bị sởi ở mẹ bầu
Bệnh sởi ở phụ nữ mang thai trải qua nhiều giai đoạn tiến triển với triệu chứng thay đổi theo thời kỳ của bệnh. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 10 ngày (dao động từ 7–21 ngày). Trong thời gian này, virus đã xâm nhập vào cơ thể nhưng chưa biểu hiện rõ ràng ra bên ngoài.
Khi khởi phát, bà bầu bị sởi có thể trải qua ba giai đoạn điển hình sau:
4.1. Giai đoạn khởi phát
Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường có biểu hiện giống cảm cúm hoặc các bệnh hô hấp thông thường, bao gồm:
- Sốt cao (có thể lên đến 39–40°C)
- Ngạt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi
- Đau họng hoặc khàn tiếng do viêm thanh quản cấp
- Xuất hiện hạt Koplik: Đây là dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt sởi với các bệnh khác. Các hạt nhỏ màu trắng hoặc xám, kích thước 0,5–1mm, thường nổi trên nền niêm mạc má, gần răng hàm trên và có quầng đỏ xung quanh.
4.2. Giai đoạn toàn phát
Sau khoảng 3–4 ngày sốt cao, cơ thể bắt đầu xuất hiện phát ban. Đây là triệu chứng điển hình nhất của bệnh sởi:
- Phát ban dạng dát sẩn màu hồng, khi căng da ban sẽ mờ hoặc biến mất
- Ban mọc theo trình tự: bắt đầu từ sau tai, sau gáy → lan lên trán, mặt, cổ → lan xuống thân mình, tứ chi và cả lòng bàn tay, gan bàn chân
- Khi ban lan toàn thân, thân nhiệt bắt đầu hạ, đây là dấu hiệu cho thấy bệnh đang chuyển sang giai đoạn hồi phục
4.3. Giai đoạn hồi phục
- Phát ban mờ dần, chuyển màu xám và bong vảy.
- Có thể để lại vết thâm dạng vằn da hổ, rồi biến mất theo trình tự ngược lại với lúc khởi phát.
- Một số trường hợp có thể bị ho kéo dài 1–2 tuần sau khi hết ban.
- Nếu không có biến chứng, bệnh thường tự lui trong vòng 7–10 ngày.
4.4. Trường hợp không điển hình ở bà bầu
- Không ít bà bầu bị sởi có biểu hiện mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với cúm hoặc sốt phát ban:
- – Sốt nhẹ, thoáng qua
- – Viêm long nhẹ
- – Phát ban thưa, không rõ ràng
- – Tổng trạng tương đối ổn định
- Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, cũng có thai phụ bị sởi với biểu hiện nghiêm trọng:
- – Sốt cao liên tục
- – Ban mọc bất thường hoặc kéo dài
- – Phù nề
- – Biến chứng viêm phổi nặng có thể xuất hiện sớm
- Do biểu hiện có thể không rõ ràng, việc chủ quan tự điều trị tại nhà rất dễ dẫn đến chẩn đoán sai và lây lan dịch bệnh. Khi nghi ngờ bà bầu bị sởi, cần đến cơ sở y tế để được xác định và theo dõi sát sao.
5. Bị sởi rồi có bị Rubella không?
Thực tế, sởi và Rubella là hai bệnh truyền nhiễm khác nhau, do hai loại virus riêng biệt gây ra, mặc dù biểu hiện lâm sàng có phần tương đồng như sốt, phát ban và mệt mỏi.
5.1. Rubella là bệnh gì?
- Rubella, hay còn gọi là sởi Đức, là một bệnh do virus Rubella gây ra – thuộc họ Togaviridae. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, tương tự như bệnh sởi.
- Các triệu chứng thường gặp của Rubella bao gồm:
- – Sốt nhẹ (thường dưới 38,5°C) kéo dài 1–4 ngày
- – Phát ban: bắt đầu từ mặt, sau đó lan nhanh khắp toàn thân, nhưng không theo trình tự rõ ràng như ban sởi
- – Nổi hạch: đặc biệt là ở vùng chẩm (sau tai), cổ, khuỷu tay, bẹn. Hạch có thể sờ thấy, hơi đau, thường nổi trước khi phát ban
- – Đau khớp hoặc đau mỏi toàn thân: hay gặp ở phụ nữ, đặc biệt trong thời kỳ phát ban
- – Rubella thường nhẹ và tự khỏi, nhưng nếu phụ nữ mang thai nhiễm Rubella, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ, nguy cơ dị tật bẩm sinh ở thai nhi rất cao.
5.2. Phân biệt sởi và Rubella
Dù có biểu hiện sốt và phát ban giống nhau, hai bệnh này có thể được phân biệt bằng các đặc điểm:
| Tiêu chí | Sởi | Rubella |
| Sốt | Cao (39–40°C) | Nhẹ hơn (dưới 38,5°C) |
| Ban | Mọc theo thứ tự: tai → mặt → thân | Mọc lan nhanh, không có thứ tự rõ |
| Ban sau khi hết | Để lại vảy mỏng, vằn da hổ | Không để lại dấu vết đặc biệt |
| Nổi hạch | Ít gặp | Rất đặc trưng, hay nổi sau tai |
| Đau khớp | Hiếm gặp | Thường gặp ở nữ giới |
5.3. Vậy bị sởi rồi có mắc Rubella nữa không?
- Câu trả lời là: Có. Do sởi và Rubella là hai bệnh do virus khác nhau, nên khi bạn đã từng mắc sởi hoặc đã tiêm vắc xin sởi, không đồng nghĩa với việc bạn đã miễn dịch với Rubella.
- Tương tự, nếu bạn đã từng bị Rubella thì cũng không có nghĩa là miễn nhiễm với sởi, trừ khi đã được tiêm vắc xin phối hợp phòng cả hai bệnh (như vắc xin MMR, Rubella).
6. Mẹ bầu bị sởi phải làm sao?
Bà bầu bị sởi là tình huống cần được xử lý khẩn trương và đúng cách, vì bệnh không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người mẹ mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với thai nhi, đặc biệt trong giai đoạn đầu thai kỳ. Dưới đây là những việc mẹ bầu cần thực hiện khi nghi ngờ hoặc đã xác định mắc sởi:
6.1. Chủ động thăm khám y tế càng sớm càng tốt
- Ngay khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ như: sốt cao, ho khan, viêm kết mạc, phát ban đỏ hoặc viêm long đường hô hấp, thai phụ cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám.
- Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm cần thiết để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh.
- Việc điều trị cần tuân thủ theo hướng dẫn chuyên môn, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc tại nhà, đặc biệt là kháng sinh hoặc thuốc hạ sốt không rõ nguồn gốc.
6.2. Điều trị triệu chứng và chăm sóc hỗ trợ tại nhà
Hiện nay, sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy các phương pháp chủ yếu là điều trị triệu chứng và tăng cường sức đề kháng:
- Hạ sốt đúng cách: Paracetamol liều phù hợp với thai kỳ có thể được chỉ định để kiểm soát thân nhiệt, giảm nguy cơ co giật do sốt cao.
- Bổ sung nước và điện giải: Bà bầu bị sởi bầu cần uống đủ nước, đặc biệt khi có sốt, phát ban hoặc tiêu chảy kèm theo. Nếu có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch.
- Chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi: Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là thực phẩm giàu vitamin C, A, và kẽm. Nghỉ ngơi hoàn toàn trong giai đoạn bệnh để hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.
6.3. Theo dõi sát tình trạng của thai nhi
Do sởi có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như: sinh non, sảy thai hoặc dị tật thai nhi, việc theo dõi sát thai kỳ là vô cùng quan trọng:
- Bác sĩ có thể chỉ định siêu âm, xét nghiệm máu hoặc các cận lâm sàng khác để kiểm tra sự phát triển của thai và đánh giá mức độ ảnh hưởng của virus.
- Tái khám định kỳ theo lịch hẹn, báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như: đau bụng, ra máu âm đạo hoặc giảm cử động thai.
- Không nên tự cách ly tại nhà khi chưa có hướng dẫn chuyên môn vì sởi có khả năng lây lan rất nhanh, đặc biệt trong gia đình có trẻ nhỏ hoặc người chưa được tiêm vắc xin. Đồng thời, tránh tiếp xúc với cộng đồng để giảm nguy cơ bùng phát dịch.
7. Mẹ bị sởi có cho con bú được không?
- Câu trả lời là CÓ, với điều kiện người mẹ vẫn đủ sức khỏe và không có chống chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.
- Theo các chuyên gia nhi khoa, việc tiếp tục cho trẻ bú mẹ khi mẹ mắc sởi không chỉ an toàn mà còn có lợi. Trong sữa mẹ có chứa nhiều kháng thể tự nhiên, đặc biệt là IgA giúp tăng cường miễn dịch và hỗ trợ cơ thể bé chống lại virus, ngay cả trong trường hợp bà bầu bị sởi.
- Ngoài ra, sữa mẹ còn cung cấp đầy đủ dưỡng chất và giúp bé tránh mất nước.
- Mặc dù không cần ngưng cho con bú, mẹ bị sởi cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng lây nhiễm qua đường hô hấp:
- – Đeo khẩu trang khi gần con và khi cho bú.
- – Rửa tay kỹ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn trước khi bế trẻ, vắt sữa, thay tã, vệ sinh mũi miệng cho con,…
- – Nếu mẹ sốt cao, mệt mỏi không thể trực tiếp cho bé bú, có thể vắt sữa ra bình để người thân cho trẻ ăn gián tiếp.
- – Hạn chế tiếp xúc gần nếu trẻ còn quá nhỏ hoặc có nguy cơ mắc sởi cao, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định cách ly tạm thời và thay thế bằng sữa mẹ vắt ra.
> Xem thêm: Hội chứng buồng trứng đa nang và cách điều trị để tăng khả năng thụ thai
8. Bà bầu phòng ngừa bệnh sởi bằng cách nào?
8.1. Tiêm phòng sởi trước khi mang thai
- Đây là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất. Phụ nữ nên tiêm vắc xin sởi ít nhất 3 tháng trước khi mang thai để cơ thể kịp thời sản sinh kháng thể bảo vệ. Vắc xin sởi (hoặc vắc xin MMR – sởi, quai bị, rubella) giúp ngăn ngừa nguy cơ bà bầu bị sởi và giảm thiểu rủi ro liên quan đến biến chứng khi mang thai.
- Vắc xin sởi là loại vắc xin sống giảm độc lực nên chống chỉ định trong thai kỳ. Vì vậy, tiêm phòng cần được thực hiện trước khi thụ thai.
8.2. Tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm
Virus sởi lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, từ giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Do đó, thai phụ cần:
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người đang mắc sởi hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Tránh lui tới những nơi đông người, không gian kín như: bệnh viện, phòng khám, trường học trong thời điểm dịch bùng phát.
- Thường xuyên khử khuẩn bề mặt và đồ dùng cá nhân tại nhà, nhất là nếu sống cùng trẻ nhỏ chưa tiêm phòng đầy đủ.
8.3. Giữ gìn vệ sinh cá nhân hàng ngày
- Thai phụ nên rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi đi ra ngoài hoặc chạm vào đồ vật công cộng.
- Đeo khẩu trang đúng cách khi ra ngoài, nhất là ở nơi có nguy cơ lây nhiễm cao.
8.4. Tăng cường sức đề kháng
Hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp giảm đáng kể nguy cơ bà bầu bị sởi và các bệnh truyền nhiễm khác. Một số cách đơn giản để nâng cao đề kháng:
- Ăn uống đủ chất, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C, kẽm, sắt, protein.
- Uống đủ nước mỗi ngày.
- Nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm.
- Duy trì tinh thần lạc quan, hạn chế stress.
8.5. Theo dõi sức khỏe định kỳ
Khám thai đúng lịch và chủ động thông báo với bác sĩ nếu có tiếp xúc với người nghi mắc sởi hoặc xuất hiện triệu chứng bất thường (sốt, phát ban, ho, sưng hạch, chảy nước mũi,…). Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng cho cả mẹ và thai nhi.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Việc chủ động tiêm vắc xin phòng sởi trước khi mang thai, kết hợp theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu bất thường trong thai kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro biến chứng. Bà bầu bị sởi có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Khi nghi ngờ mắc sởi, mẹ bầu cần đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán chính xác và can thiệp y tế kịp thời, bảo vệ an toàn cho cả hai mẹ con.
