Sau quá trình sinh thường hoặc sinh mổ, cơ thể người mẹ sẽ trải qua nhiều biến đổi sinh lý để dần trở về trạng thái ban đầu. Trong giai đoạn này, không ít mẹ nhận thấy ở vùng bụng xuất hiện những khối cứng bất thường. Hiện tượng bụng có cục cứng sau sinh thường khiến mẹ bỉm lo lắng, đặt ra nhiều thắc mắc về nguyên nhân và mức độ nguy hiểm. Trong bài viết dưới đây, Maru Care sẽ phân tích chi tiết hiện tượng này ở cả trường hợp sinh thường và sinh mổ, đồng thời cung cấp những thông tin hữu ích để mẹ hiểu rõ hơn và biết cách chăm sóc cơ thể đúng cách.
1. Hiện tượng cục cứng sau sinh thường
1.1. Nguyên nhân
Cảm giác bụng có cục cứng sau sinh thường kéo dài hoặc đi kèm khó chịu khác khiến nhiều mẹ bỉm hoang mang. Trên thực tế, đây có thể là phản ứng sinh lý bình thường trong quá trình phục hồi, nhưng cũng có thể liên quan đến một số vấn đề tiềm ẩn. Một số nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này bao gồm:
- Tử cung đang co hồi: Sau khi em bé chào đời, tử cung không thể lập tức trở lại kích thước ban đầu mà cần trải qua giai đoạn co hồi tử cung. Trong quá trình này, mẹ thường cảm nhận rõ một khối cứng ở bụng dưới, đây chính là tử cung đang co bóp để đẩy sản dịch ra ngoài, đồng thời dần thu nhỏ về trạng thái trước khi mang thai. Đây là hiện tượng sinh lý hoàn toàn bình thường và thường biến mất sau khoảng 4 – 6 tuần sau sinh.
- Sản dịch chưa được đào thải hết: Sau sinh, tử cung tiếp tục thải ra sản dịch (là một hỗn hợp gồm máu, dịch nhầy và mô từ lớp niêm mạc bong ra). Nếu sản dịch không được đào thải triệt để mà bị ứ đọng, mẹ có thể cảm thấy bụng dưới căng tức, có khối cứng, nặng nề. Trường hợp này cần được theo dõi kỹ để phòng tránh nhiễm trùng hậu sản.
- Đầy hơi hoặc táo bón sau sinh: Nội tiết tố thay đổi cùng chế độ ăn uống, nghỉ ngơi chưa ổn định sau sinh dễ khiến mẹ gặp rối loạn tiêu hóa, táo bón hoặc đầy hơi. Khi đó, bụng có thể trở nên cứng, căng phồng, đôi khi sờ vào có cảm giác nổi cục nhẹ. Đây là nguyên nhân khá phổ biến, thường không nguy hiểm nhưng gây nhiều khó chịu cho mẹ bỉm.
1.2. Một số nguyên tắc xử lý an toàn mẹ cần lưu ý:
- Mặc dù hiện tượng bụng có cục cứng sau sinh đôi khi chỉ là dấu hiệu của quá trình hồi phục tự nhiên, nhưng cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ bệnh lý. Việc nhận biết và xử lý đúng cách sẽ giúp mẹ bỉm yên tâm hơn và bảo vệ sức khỏe tốt nhất.
- – Quan sát kỹ đặc điểm cục cứng: Xác định vị trí (trên/dưới rốn, bên trái/phải), kích thước có thay đổi không, độ cứng mềm, có đau khi chạm vào, có kèm nóng – đỏ – sưng hay không?
- – Tìm hiểu nguyên nhân phổ biến: Trong giai đoạn hậu sản, cục cứng ở bụng có thể do tử cung đang co hồi, sản dịch chưa được đào thải hết hoặc sự tồn tại của khối u lành tính như u xơ tử cung.
- – Cảnh giác với dấu hiệu bất thường: Nếu bụng cứng kèm sốt, đau bụng dữ dội, sản dịch có mùi hôi… có thể là nhiễm trùng hậu sản, cần được thăm khám ngay.
- Cách xử lý tại nhà (khi không có dấu hiệu nguy hiểm):
- – Nghỉ ngơi hợp lý, giữ tinh thần thoải mái.
- – Ăn uống đủ chất, bổ sung nhiều rau xanh và nước để tránh táo bón.
- – Theo dõi sự thay đổi của cục cứng.
- – Có thể chườm ấm nhẹ vùng bụng để giảm cảm giác căng tức, nhưng tuyệt đối không xoa bóp mạnh hay tự ý dùng thuốc khi chưa xác định rõ nguyên nhân.
- Khi nào cần đi khám ngay?
- – Cục cứng ngày càng to, gây đau nhiều hoặc bụng chướng nhanh.
- – Mẹ bị sốt cao, mệt mỏi, sản dịch có mùi bất thường.
- – Vùng bụng quanh vết mổ (đối với sinh mổ) có biểu hiện sưng đau, đỏ, chảy dịch.
2. Hiện tượng cục cứng sau sinh mổ
2.1. Nguyên nhân
Hiện tượng bụng có cục cứng sau sinh mổ có thể xuất phát từ những biến đổi bình thường trong quá trình phục hồi hoặc do các biến chứng sau phẫu thuật. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Sẹo phẫu thuật: Sau khi sinh mổ, cơ thể khởi động quá trình liền vết thương bằng cách hình thành mô sẹo tại da, cơ và các mô bên trong ổ bụng. Mô sẹo thường cứng và kém đàn hồi hơn so với mô bình thường, tạo cảm giác như có khối cứng khi sờ vào vùng bụng.
- Tử cung chưa co hồi hoàn toàn: Tương tự sinh thường, sau mổ lấy thai tử cung cũng cần thời gian để co hồi về kích thước ban đầu. Trong những ngày đầu hậu sản, mẹ có thể cảm nhận một khối cứng ngang rốn, đây chính là tử cung đang co lại để cầm máu và tống sản dịch ra ngoài. Đây là phản ứng sinh lý bình thường.
- Tích tụ mỡ và mô thừa: Trong thai kỳ, cân nặng và lượng mỡ dưới da, đặc biệt ở vùng bụng, thường tăng nhanh. Sau sinh, mỡ và mô thừa này không biến mất ngay, kết hợp với cơ bụng bị tổn thương do phẫu thuật khiến mẹ dễ có cảm giác bụng nổi cục cứng khi sờ vào.
- Dính ruột sau mổ: Phẫu thuật có thể dẫn đến tình trạng dính ruột, tức là các cơ quan trong ổ bụng bị kết dính với nhau. Không chỉ gây cảm giác bụng có cục cứng sau sinh, hiện tượng này còn đi kèm các triệu chứng như: đau khi vận động, đầy hơi, táo bón, buồn nôn, chán ăn, rối loạn tiểu tiện hoặc sụt cân.
- Ứ dịch hoặc nhiễm trùng vết mổ: Một số trường hợp, dịch huyết thanh tích tụ tại vết mổ hoặc trong ổ bụng, tạo thành túi dịch gây cứng và đau. Nếu vết mổ bị nhiễm trùng, vùng bụng có thể sưng tấy, đỏ, nóng, xuất hiện khối cứng kèm dịch mủ và thường kèm theo sốt.
- Thoát vị thành bụng: Thoát vị xảy ra khi một phần ruột chui qua điểm yếu ở thành bụng tại vị trí vết mổ, tạo thành khối cứng nổi rõ. Khối thoát vị có thể đau hoặc không, nhưng thường to lên khi mẹ vận động, ho hoặc rặn mạnh. Nguy cơ thoát vị tăng nếu mẹ mang vác nặng, dùng đai bụng quá sớm hoặc cơ bụng yếu.
2.2. Xử trí an toàn khi bụng có cục cứng sau sinh mổ
Hiện tượng bụng có cục cứng sau mổ có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Do đó, cách xử trí cần được thực hiện đúng để tránh biến chứng và bảo đảm quá trình hồi phục an toàn. Một số nguyên tắc quan trọng mẹ cần lưu ý:
- Theo dõi đặc điểm cục cứng
- – Nếu khối cứng không đau, không sưng đỏ, không nóng thì thường chỉ liên quan đến mô sẹo hoặc tử cung chưa co hồi hoàn toàn, đây là hiện tượng bình thường.
- – Nếu cục cứng đi kèm đau, sốt, sưng nóng đỏ hoặc ngày càng to lên, mẹ cần đi khám ngay để loại trừ nguy cơ nhiễm trùng, thoát vị hay dính ruột.
- Nghỉ ngơi hợp lý
- – Tránh mang vác vật nặng, cúi gập người sâu hoặc tập luyện cường độ cao, nhằm giảm áp lực lên thành bụng.
- – Khi ngồi, đứng nên giữ lưng thẳng, khi nằm có thể nằm nghiêng hoặc kê gối đỡ bụng để giảm căng tức, giảm thiểu những biểu hiện của tình trạng bụng có cục cứng sau sinh.
- – Duy trì giấc ngủ đủ và thực hiện các bài tập thư giãn nhẹ nhàng (hít thở sâu, thiền…) giúp cơ thể nhanh hồi phục.
- Chăm sóc vết mổ đúng cách
- – Giữ vết mổ sạch, khô ráo, vệ sinh theo hướng dẫn của bác sĩ bằng nước ấm hoặc dung dịch sát khuẩn phù hợp.
- – Không bôi hoặc đắp bất kỳ loại thuốc, lá, thảo dược nào khi chưa có chỉ định y tế.
- – Nếu thấy vết mổ có dấu hiệu sưng đỏ, chảy dịch, có mùi hôi thì phải đi khám ngay.
- Giảm đau, giảm căng tức tự nhiên
- – Có thể massage nhẹ nhàng vùng bụng theo vòng tròn để kích thích tuần hoàn, giảm căng cứng (không tác động trực tiếp lên vết mổ).
- – Chườm ấm nhẹ vùng bụng (tránh chườm lên vết mổ) giúp giãn cơ, giảm đau và hỗ trợ lưu thông máu tốt hơn.
- Tuân thủ tái khám và can thiệp y tế khi cần
- – Thực hiện đúng lịch hẹn tái khám để bác sĩ kiểm tra tình trạng vết mổ, sự co hồi tử cung và sản dịch.
- – Nếu có dấu hiệu bất thường như bụng cứng nhanh, đau tăng, sốt cao, khó đi tiêu hoặc tiểu, cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.
> Xem thêm: Nên sinh thường hay sinh mổ? Cách lựa chọn phương pháp sinh phù hợp\
3. Bụng cơ cục cứng sau sinh bao lâu thì hết?
- Trong đa số trường hợp, bụng có cục cứng sau sinh là hiện tượng sinh lý bình thường, chủ yếu liên quan đến quá trình tử cung co hồi. Thời gian để tử cung trở lại kích thước ban đầu thường kéo dài khoảng 6 – 8 tuần sau sinh, nhưng có thể nhanh hơn hoặc lâu hơn tùy theo cơ địa, số lần sinh nở và tình trạng sức khỏe của từng mẹ.
- Nếu khối cứng giảm dần theo thời gian, không kèm đau, sốt hay bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, mẹ có thể yên tâm vì đó chỉ là giai đoạn hồi phục tự nhiên. Tuy nhiên, nếu sau 8 tuần mà bụng vẫn có cục cứng, hoặc cục cứng ngày càng lớn, đau, kèm sản dịch bất thường thì cần thăm khám ngay để được bác sĩ chẩn đoán chính xác.
4. Hiện tượng cục cứng ở bụng sau sinh có nguy hiểm không
Không phải lúc nào bụng có cục cứng sau sinh cũng là dấu hiệu nguy hiểm. Trong nhiều trường hợp, đây chỉ là phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể mẹ trong giai đoạn phục hồi. Tuy nhiên, việc theo dõi kỹ các biểu hiện đi kèm là rất quan trọng để phân biệt giữa tình trạng an toàn và dấu hiệu bất thường.
- Khi không nguy hiểm:
- – Tử cung đang co hồi về trạng thái ban đầu: bụng dưới có thể cứng, hơi căng, đặc biệt rõ trong vài tuần đầu sau sinh.
- – Các vấn đề tiêu hóa như: đầy hơi, táo bón hoặc sản dịch chưa đào thải hết. Chúng thường chỉ gây cảm giác căng tức, khó chịu nhẹ và ít ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
- Khi cần lưu ý đi khám:
- – Nếu bụng có cục cứng kèm theo một hoặc nhiều dấu hiệu sau, mẹ cần đi khám ngay:
- – Cục cứng không giảm dần theo thời gian hoặc ngày càng lớn.
- – Đau bụng nhiều, đặc biệt khi chạm vào khối cứng.
- – Sốt, mệt mỏi, rét run.
- – Sản dịch có mùi hôi, đổi màu bất thường hoặc ra quá nhiều/ít bất thường.
Những dấu hiệu này có thể liên quan đến nhiễm trùng hậu sản, sản dịch ứ đọng, u xơ tử cung, u nang buồng trứng hoặc biến chứng sau mổ lấy thai. Thăm khám sớm giúp bác sĩ xác định nguyên nhân chính xác và đưa ra phương án điều trị an toàn, kịp thời.
> Xem thêm: Cẩm Nang & Chia Sẻ
Hiện tượng bụng có cục cứng sau sinh là tình trạng không hiếm gặp và có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những thay đổi sinh lý bình thường đến các vấn đề tiềm ẩn cần theo dõi. Nếu có lo lắng hoặc nghi ngờ, mẹ nên chủ động đến gặp bác sĩ để được thăm khám, tư vấn và xử trí kịp thời. Việc chăm sóc sức khỏe hậu sản đúng cách không chỉ giúp quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi mà còn bảo vệ an toàn cho cả mẹ và bé.
