Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình điều trị và phục hồi sức khỏe cho trẻ bị viêm dạ dày ruột. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp không chỉ giúp làm dịu các triệu chứng như: đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy hay đầy hơi mà còn hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, giúp đường ruột nhanh chóng hồi phục. Tham khảo ngay bài viết dưới đây của Maru Care nếu ba mẹ cũng đang băn khoăn trẻ khi bị viêm dạ dày ruột nên ăn gì, kiêng gì để đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu nhé!
1. Bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em
- Viêm dạ dày ruột ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc dạ dày và ruột non, gây rối loạn tiêu hóa và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ. Đây là một trong những bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến nhất ở trẻ nhỏ khi hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, đặc biệt trong giai đoạn từ 6 tháng đến 3 tuổi.
- Trung bình, trẻ bị viêm dạ dày ruột có thể gặp tình trạng này 1–2 lần mỗi năm, nhưng tần suất thường giảm dần khi trẻ lớn hơn và sức đề kháng được cải thiện. Bệnh thường khởi phát đột ngột, gây ra các triệu chứng như nôn ói, tiêu chảy, đau bụng hoặc sốt nhẹ.
2. Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột ở trẻ em
- Viêm dạ dày ruột thường do nhiễm các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài, chủ yếu là virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng. Trong đó, nguyên nhân phổ biến nhất là virus Rota (Rotavirus). Ngoài ra, Adenovirus cũng là một trong những loại virus dễ lây lan qua đường tiêu hóa, gây viêm dạ dày ruột ở trẻ.
- Bên cạnh yếu tố virus, vi khuẩn đường ruột như: Escherichia coli (E. coli), Salmonella, Shigella, Campylobacter hay Staphylococcus aureus cũng có thể gây bệnh, đặc biệt khi trẻ ăn phải thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm khuẩn. Một số trường hợp hiếm gặp, ký sinh trùng đường ruột như Giardia lamblia cũng là nguyên nhân dẫn đến viêm dạ dày ruột kéo dài.
- Ngoài các yếu tố trên, vệ sinh ăn uống kém, thói quen mút tay, ăn đồ tái sống hoặc nguồn nước ô nhiễm cũng góp phần làm tăng nguy cơ trẻ mắc bệnh.
3. Biểu hiện của bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em
- Trẻ bị viêm dạ dày ruột thường xuất hiện các triệu chứng cấp tính đặc trưng của rối loạn tiêu hóa. Mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài của các biểu hiện có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và sức đề kháng của từng trẻ.
- Một số dấu hiệu phổ biến có thể nhận thấy gồm:
- – Nôn mửa nhiều lần sau khi ăn hoặc uống
- – Tiêu chảy (phân lỏng, đi ngoài nhiều lần trong ngày)
- – Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn
- – Sốt nhẹ đến sốt cao, kèm cảm giác ớn lạnh
- – Đau nhức cơ thể, mệt mỏi và chán ăn
- – Nếu tình trạng nôn ói hoặc tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày, hoặc phân có lẫn máu, cha mẹ nên nghĩ đến khả năng trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp tính và đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám.
- Viêm dạ dày ruột, đặc biệt khi gây tiêu chảy nặng, có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng. Cha mẹ cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay nếu nhận thấy một hoặc nhiều dấu hiệu sau:
- – Lượng nước tiểu giảm rõ rệt hoặc tiểu ít
- – Trẻ buồn ngủ nhiều, khóc không có nước mắt
- – Khát nước dữ dội, môi khô nứt nẻ, da tái xanh
- – Mắt trũng sâu, thóp lõm xuống (ở trẻ sơ sinh)
- – Tay chân lạnh, da nhăn, cơ thể mệt mỏi
- Khi có biểu hiện mất nước, trẻ cần được bù nước và điện giải kịp thời (trẻ trên 6 tháng), có thể bằng dung dịch oresol hoặc truyền dịch tĩnh mạch tại bệnh viện. Trong trường hợp bệnh do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh hoặc thuốc đặc trị để kiểm soát nhiễm trùng.
4. Nguyên tắc trong chế độ ăn cho trẻ bị viêm dạ dày
Khi trẻ bị viêm dạ dày ruột, việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Một thực đơn phù hợp không chỉ giúp làm dịu niêm mạc dạ dày bị tổn thương mà còn hỗ trợ tăng cường miễn dịch và hạn chế tái phát bệnh. Dưới đây là các nguyên tắc cơ bản cha mẹ cần lưu ý:
4.1. Ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa
Khi mắc bệnh, lớp niêm mạc dạ dày của trẻ bị viêm, sưng và nhạy cảm hơn bình thường. Do đó, cha mẹ nên chọn các món ăn dạng lỏng, mềm, dễ tiêu hóa như: cháo, súp, cơm nát, canh rau củ hoặc khoai nghiền. Từ đó giúp giảm áp lực lên dạ dày, tạo điều kiện cho hệ tiêu hóa hoạt động nhẹ nhàng và phục hồi nhanh hơn.
4.2. Chia nhỏ bữa ăn trong ngày
Thay vì cho trẻ ăn quá nhiều trong một bữa, cha mẹ nên chia khẩu phần thành 5–6 bữa nhỏ mỗi ngày. Cách ăn này giúp dạ dày không bị quá tải, tránh hiện tượng co bóp mạnh hoặc tiết nhiều acid.
4.3. Tránh thực phẩm gây kích ứng dạ dày
Trong giai đoạn trẻ bị viêm dạ dày ruột, nên hạn chế tối đa các thực phẩm có khả năng kích thích hoặc bào mòn niêm mạc dạ dày như:
- Món ăn cay, nóng, chiên rán nhiều dầu mỡ
- Đồ ăn muối chua, dưa cà, thực phẩm chế biến sẵn
- Nước ngọt có gas, cà phê, chocolate và các loại thức uống có caffeine
4.4. Chú ý đến nhiệt độ món ăn
Thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh đều có thể kích thích niêm mạc dạ dày. Vì vậy, tốt nhất nên cho trẻ ăn thức ăn ở nhiệt độ ấm hoặc nhiệt độ phòng, vừa giúp dễ tiêu hóa, vừa giảm cảm giác khó chịu ở vùng bụng.
4.5. Đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất
Chế độ dinh dưỡng của cần cân bằng đủ các nhóm chất: tinh bột, chất đạm, chất béo tốt, vitamin và khoáng chất. Ngoài ra, phụ huynh nên tăng cường các thực phẩm chứa chất chống oxy hóa tự nhiên như rau xanh, cà rốt, bí đỏ, táo, cam, hoặc chuối chín để hỗ trợ phục hồi niêm mạc dạ dày và tăng cường sức đề kháng.
5. Trẻ bị viêm dạ dày ruột nên ăn gì?
5.1. Cháo gạo tẻ nấu thịt nạc (heo, gà)
Đây là món ăn mềm, dễ tiêu hóa, phù hợp với trẻ đang gặp các vấn đề về dạ dày. Cháo gạo tẻ nấu cùng thịt nạc giúp cung cấp đủ năng lượng và chất đạm cần thiết mà không gây kích ứng niêm mạc dạ dày. Cha mẹ có thể thay đổi linh hoạt giữa thịt heo, thịt gà hoặc thịt bò nạc để trẻ không bị ngán.
5.2. Trứng luộc hoặc trứng hấp chín kỹ
Trứng là nguồn cung cấp protein, vitamin và chất chống oxy hóa tự nhiên (lutein, zeaxanthin) tốt cho hệ tiêu hóa. Trứng nên được luộc hoặc hấp chín kỹ, tránh chiên rán để hạn chế chất béo bão hòa gây khó tiêu. Món ăn này vừa dễ hấp thu vừa an toàn cho hệ tiêu hóa còn nhạy cảm của trẻ.
5.3. Cơm nát, mì gạo hoặc bún nấu nhạt
Các món ăn giàu tinh bột như: cơm nát, mì gạo, bún nấu nhạt là lựa chọn tốt để bổ sung năng lượng cho trẻ bị viêm dạ dày ruột. Thức ăn mềm, ít gia vị giúp giảm áp lực cho dạ dày, đồng thời dễ tiêu hóa và hấp thụ.
5.4. Sữa hạt không đường
Các loại sữa hạt như sữa đậu nành, hạt sen, hạnh nhân, hạt điều là nguồn cung cấp protein thực vật dễ tiêu và giàu vi chất. Sữa hạt không đường không chứa chất béo bão hòa, rất phù hợp với trẻ có hệ tiêu hóa nhạy cảm.
5.5. Khoai lang luộc, bí đỏ nghiền
Khoai lang và bí đỏ chứa nhiều chất xơ hòa tan, vitamin A và B, giúp kích thích nhu động ruột và hỗ trợ hoạt động tiêu hóa. Hai món này có vị ngọt tự nhiên, mềm dễ ăn, rất thích hợp cho trẻ đang trong giai đoạn phục hồi sau viêm dạ dày ruột.
5.6. Cá hấp hoặc cá nấu chín mềm
Các loại cá béo như cá hồi, cá ngừ, cá basa giàu omega-3 và protein lành mạnh, giúp chống viêm và hỗ trợ tái tạo niêm mạc dạ dày. Nên chế biến bằng cách hấp, luộc hoặc nấu canh để giữ trọn dinh dưỡng và dễ tiêu hóa.
5.7. Chuối chín
Chuối chín chứa nhiều chất xơ và prebiotic, giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn trong đường ruột. Trẻ bị viêm dạ dày ruột nên ăn chuối chín hoặc dùng chuối làm sinh tố, sữa chua chuối để tăng hương vị và hỗ trợ hệ tiêu hóa.
5.8. Đu đủ chín
Đu đủ là thực phẩm chứa enzyme papain, có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa protein và giảm đầy bụng. Cha mẹ có thể cho trẻ ăn đu đủ chín hoặc chế biến thành sinh tố, canh đu đủ hầm thịt nạc để tăng dinh dưỡng và dễ ăn hơn.
5.9. Thịt gà bỏ da, nấu chín kỹ
Thịt gà bỏ da là nguồn đạm ít béo, dễ hấp thu và an toàn cho dạ dày. Phụ huynh có thể chế biến thành các món như: gà hấp nấm, gà hầm rau củ hoặc gà luộc để thay đổi khẩu vị cho trẻ.
5.10. Nước ép táo
Táo chứa pectin và enzyme tự nhiên giúp làm dịu niêm mạc dạ dày, đồng thời bổ sung nước và vitamin. Trẻ có thể uống nước ép táo tươi hoặc ăn táo hấp, táo nghiền để hỗ trợ tiêu hóa.
5.11. Rau xanh nấu nhừ
Các loại rau xanh như: cải bó xôi, rau ngót, cà rốt, bí đỏ, khoai tây chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa giúp phục hồi niêm mạc dạ dày. Nên nấu rau thật nhừ, tránh ăn rau sống hoặc rau còn cứng.
5.12. Bánh mì sandwich mềm
Sandwich mềm là món ăn nhẹ giàu năng lượng, dễ tiêu hóa và ít gây kích ứng dạ dày. Có thể kết hợp với trứng hấp hoặc rau nghiền để tăng dinh dưỡng cho bữa phụ của trẻ bị viêm dạ dày ruột.
5.13. Súp rau củ xay nhuyễn
Súp rau củ cung cấp đầy đủ vitamin, khoáng chất và tinh bột cho cơ thể. Các loại rau như cà rốt, củ dền, bí đỏ, khoai tây, củ su nên được xay nhuyễn, nấu chín kỹ để trẻ dễ nuốt và hấp thu tối đa dưỡng chất.
5.14. Nước ấm, nước cơm loãng, nước dừa
- Nước ấm: giúp làm dịu dạ dày, giảm co thắt.
- Nước cơm loãng: cung cấp vitamin nhóm B và khoáng chất hỗ trợ tiêu hóa.
- Nước dừa: giúp cân bằng điện giải và trung hòa acid dạ dày tự nhiên.
5.15. Cháo yến mạch hạt chia
Cháo yến mạch kết hợp hạt chia là món ăn mềm, dễ tiêu hóa và giàu omega-3, chất xơ. Món này giúp làm dịu dạ dày, hỗ trợ giảm viêm và cải thiện hoạt động tiêu hóa.
6. Viêm dạ dày ruột không nên ăn gì?
Bên cạnh việc xây dựng thực đơn với các món ăn dễ tiêu hóa, cha mẹ cũng cần đặc biệt lưu ý đến những thực phẩm mà trẻ bị viêm dạ dày ruột nên tránh. Việc loại bỏ các thực phẩm có khả năng gây kích ứng niêm mạc dạ dày sẽ giúp giảm đau, hạn chế buồn nôn, tiêu chảy và hỗ trợ quá trình phục hồi hiệu quả hơn.
6.1. Thực phẩm chua, có vị axit mạnh
Các loại trái cây chua như: chanh, cam, xoài xanh, dứa, mơ chứa hàm lượng axit cao có thể làm tăng tiết dịch vị, gây kích ứng niêm mạc dạ dày và khiến triệu chứng viêm dạ dày ruột ở trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Khi axit dạ dày tăng quá mức, trẻ dễ gặp tình trạng đau rát, viêm loét thậm chí xuất huyết dạ dày.
6.2. Thức ăn lạnh, nước đá
Thực phẩm lạnh như: kem, nước đá hoặc đồ uống ướp lạnh có thể kích thích co bóp đường ruột, làm tăng đau bụng, buồn nôn và tiêu chảy. Với trẻ bị viêm dạ dày ruột, việc sử dụng thực phẩm lạnh có thể khiến các triệu chứng kéo dài và cản trở quá trình hồi phục.
6.3. Thức ăn cay, nhiều gia vị
Các món cay, nhiều tiêu, ớt, cà ri hoặc nướng tẩm gia vị đậm có thể khiến dạ dày bị kích ứng mạnh, gây đau và viêm nặng hơn. Trẻ em có hệ tiêu hóa còn non yếu, nên nhóm thực phẩm này dễ gây tổn thương niêm mạc, thậm chí làm trầm trọng thêm tình trạng viêm loét.
6.4. Thực phẩm chưa được nấu chín kỹ
Thịt tái, gỏi, sushi, chả sống hoặc các món ăn chưa được nấu chín kỹ có nguy cơ chứa vi khuẩn gây bệnh đường ruột như Salmonella, E. coli, Shigella. Với trẻ bị viêm dạ dày ruột, việc ăn những món này có thể làm bệnh nặng thêm và tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm.
6.5. Thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn
Đồ ăn nhanh và thực phẩm đóng hộp như: xúc xích, mì ăn liền, cá hộp, khoai tây chiên… chứa nhiều chất bảo quản, bột ngọt và dầu mỡ khó tiêu. Những chất này gây áp lực lên dạ dày và làm chậm quá trình phục hồi của niêm mạc dạ dày.
6.6. Thực phẩm chứa nhiều chất béo
Các món chiên rán, thịt mỡ, da gà, bơ động vật có thể khiến trẻ đầy bụng, buồn nôn, khó tiêu. Khi trẻ bị viêm dạ dày ruột, hệ tiêu hóa hoạt động kém, chất béo bão hòa sẽ làm tăng gánh nặng cho dạ dày và gây khó chịu sau ăn.
6.7. Rau chứa nhiều chất xơ thô
Mặc dù rau xanh rất tốt cho sức khỏe nhưng một số loại rau có xơ cứng như: măng, rau muống, cần tây lại có thể gây ma sát, làm tổn thương niêm mạc dạ dày đang viêm. Việc ăn quá nhiều rau xơ thô còn khiến trẻ khó tiêu và đau bụng.
6.8. Đồ uống chứa caffeine và nước ngọt có gas
Các loại đồ uống như trà đặc, cà phê, nước tăng lực, nước ngọt có gas có thể làm tăng tiết axit, gây chướng bụng, buồn nôn và viêm niêm mạc dạ dày.
Hy vọng rằng những thông tin trong bài viết trên đã giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về bệnh trẻ bị viêm dạ dày ruột. Một chế độ ăn uống khoa học, nhẹ nhàng cho hệ tiêu hóa kết hợp với chăm sóc đúng cách và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp trẻ nhanh chóng vượt qua giai đoạn bệnh, tăng cường sức đề kháng và phát triển khỏe mạnh.
