Phụ nữ mang thai có nhu cầu sắt cao hơn bình thường do cơ thể phải sản xuất thêm máu để nuôi dưỡng cả mẹ và thai nhi. Vì vậy, việc bổ sung sắt cho bà bầu đúng cách là rất cần thiết để tránh nguy cơ thiếu máu. Tình trạng thiếu máu kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn cản trở sự phát triển toàn diện của thai nhi.
1. Vai trò của sắt đối với phụ nữ mang thai
- Sắt là thành phần không thể thiếu trong quá trình tạo hemoglobin – một loại huyết sắc tố có nhiệm vụ vận chuyển oxy và CO₂ trong máu. Ngoài ra, sắt còn tham gia vào cấu trúc của nhiều enzyme có chức năng oxy hóa – khử, góp phần duy trì hoạt động trao đổi chất. Khi thiếu sắt, cơ thể không đủ khả năng sản xuất lượng hồng cầu cần thiết, từ đó dẫn đến tình trạng thiếu máu.
- Với phụ nữ mang thai, nhu cầu về sắt gia tăng rõ rệt từ rất sớm, do sự phát triển nhanh chóng của thai nhi và sự gia tăng thể tích máu của người mẹ. Từ tuần thứ 3 của thai kỳ, não bộ thai nhi đã bắt đầu hình thành và đến tuần 20, sự phát triển thần kinh bước vào giai đoạn bùng nổ. Đây là giai đoạn quan trọng quyết định khả năng tư duy, ghi nhớ và học hỏi của trẻ sau này.
- Bên cạnh đó, nhau thai – cơ quan trao đổi chất giữa mẹ và con cũng đòi hỏi lượng sắt đáng kể để duy trì hoạt động. Thai nhi không chỉ cần sắt để phát triển mà còn để tích lũy một lượng dự trữ dùng cho 6 tháng đầu đời. Do đó, việc bổ sung sắt cho bà bầu hằng ngày là rất cần thiết để ngăn ngừa nguy cơ thiếu máu, sinh non và trẻ nhẹ cân.
- Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nếu không bổ sung sắt đầy đủ trong thai kỳ, mẹ bầu có thể đối mặt với các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ và trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như: băng huyết sau sinh, nhiễm trùng, suy tim, rối loạn kinh nguyệt, thậm chí trầm cảm sau sinh.
- Về phía thai nhi, việc thiếu sắt ở mẹ có thể dẫn đến nguy cơ sinh non, sảy thai, trẻ nhẹ cân, thiếu máu bẩm sinh hoặc dễ mắc các bệnh lý sơ sinh. Thiếu máu trong giai đoạn đầu thai kỳ còn làm gia tăng tỷ lệ biến chứng, ảnh hưởng xấu đến cả mẹ và bé.
2. Dấu hiệu cho thấy cơ thể đang thiếu sắt
Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp khi cơ thể bà bầu không được cung cấp đủ sắt:
- Cảm giác mệt mỏi kéo dài: Đây là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất. Cơ thể thường xuyên cảm thấy kiệt sức, thiếu năng lượng, kèm theo đau đầu, hoa mắt, chóng mặt do não không nhận đủ oxy.
- Da xanh xao, nhợt nhạt: Sự suy giảm hemoglobin khiến máu kém đỏ, từ đó làm cho làn da mất đi vẻ hồng hào vốn có.
- Khó thở, nhất là khi hoạt động thể chất:Khi lượng oxy cung cấp cho các cơ quan giảm sút, cơ thể bà bầu sẽ thấy khó thở, hụt hơi, đặc biệt trong lúc di chuyển. Chính vì vậy, duy trì việc bổ sung sắt cho bà bầu giúp cung cấp đủ oxy cho các tế bào, giảm triệu chứng khó thở khi mang thai.
- Tim đập nhanh hoặc không đều: Để bù đắp cho lượng oxy thiếu hụt, tim phải hoạt động nhiều hơn, dẫn đến hồi hộp, tim đập nhanh bất thường.
- Tóc dễ gãy rụng, móng tay giòn yếu: Thiếu sắt ảnh hưởng đến quá trình cung cấp dưỡng chất cho tóc và móng, khiến tóc khô xơ, dễ rụng; móng tay mỏng, dễ nứt gãy.
- Tay chân lạnh: Lưu lượng máu giảm có thể khiến các chi cảm thấy lạnh hơn bình thường, dù thời tiết không quá lạnh.
- Thèm ăn bất thường: Một bà bầu thiếu sắt có thể phát sinh các hành vi thèm ăn những thứ không có giá trị dinh dưỡng như: đá lạnh, đất, giấy… Đây là biểu hiện của hội chứng “pica” – liên quan đến thiếu vi chất.
3. Uống viên sắt khi nào? Phụ nữ nên uống sắt khi nào?
- Ngay khi biết mình đang mang thai, phụ nữ nên bắt đầu bổ sung sắt đều đặn mỗi ngày và duy trì liên tục cho đến ít nhất 1 tháng sau sinh. Việc bổ sung sớm giúp đảm bảo dự trữ sắt đầy đủ cho cả mẹ và thai nhi trong suốt thai kỳ và giai đoạn hậu sản.
- Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phụ nữ mang thai nên bổ sung sắt với liều lượng từ 30–60 mg mỗi ngày, kết hợp cùng acid folic nhằm ngăn ngừa thiếu máu thiếu sắt và hỗ trợ quá trình phát triển của ống thần kinh thai nhi.
- Bên cạnh việc bổ sung sắt cho bà bầu bằng viên uống, mẹ bầu cũng nên bổ sung sắt qua chế độ ăn hằng ngày như: thịt đỏ, gan động vật, lòng đỏ trứng, rau xanh đậm và các loại đậu… để tối ưu hiệu quả hấp thu.
4. Lượng sắt cần thiết cho bà bầu 3 tháng đầu. 3 tháng đầu thai kỳ bổ sung bao nhiêu mg sắt?
- Trong tam cá nguyệt đầu tiên, mẹ bầu cần được bổ sung từ 30 đến 60 mg sắt mỗi ngày. Đây là mức khuyến nghị nhằm hỗ trợ quá trình tạo máu, cung cấp oxy cho thai nhi và ngăn ngừa tình trạng thiếu máu ở mẹ.
- Việc bổ sung sắt ngay từ đầu thai kỳ không chỉ giúp mẹ duy trì sức khỏe tốt mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển toàn diện của thai nhi.
5. Lượng sắt cần thiết cho bà bầu 3 tháng giữa
- Bước sang 3 tháng giữa thai kỳ, thai nhi bắt đầu phát triển nhanh về trọng lượng và hoàn thiện các cơ quan nội tạng. Cùng lúc đó, lượng máu trong cơ thể mẹ cũng tăng lên đáng kể để nuôi dưỡng thai.
- Do đó, mẹ bầu cần duy trì bổ sung sắt đều đặn từ 30 – 60 mg mỗi ngày, nhằm đáp ứng nhu cầu tạo máu, hỗ trợ quá trình phát triển của thai nhi và ngăn ngừa tình trạng thiếu máu thường gặp trong giai đoạn này.
6. Lượng sắt cần thiết cho bà bầu 3 tháng cuối
- Trong tam cá nguyệt cuối cùng, thai nhi bước vào giai đoạn tăng trưởng vượt bậc về kích thước và khối lượng, đồng thời cơ thể mẹ cũng chuẩn bị cho quá trình sinh nở. Đây là thời điểm nhu cầu sắt tăng cao hơn bao giờ hết, vì vậy việc bổ sung sắt cho bà bầu trở nên vô cùng quan trọng để hỗ trợ quá trình tạo máu, vận chuyển oxy và hình thành các cơ quan hoàn chỉnh cho em bé.
- Mẹ bầu được khuyến nghị bổ sung khoảng 50 – 60 mg sắt nguyên tố mỗi ngày, nhằm đảm bảo dự trữ sắt đầy đủ cho cả mẹ và thai nhi trước khi chuyển dạ, đồng thời phòng ngừa thiếu máu sau sinh.
7. Uống sắt lúc nào tốt nhất cho bà bầu? Bà bầu nên uống sắt trước hay sau khi ăn?
- Phụ nữ mang thai nên uống viên sắt khoảng 30 phút trước bữa ăn để cơ thể hấp thu sắt hiệu quả nhất. Tuy nhiên, nếu uống lúc đói gây khó chịu cho dạ dày hoặc buồn nôn, mẹ có thể chọn uống 30 phút sau một bữa ăn nhẹ hoặc uống sau ăn khoảng 1 – 2 giờ.
- Không nên uống viên sắt ngay trước khi đi ngủ để tránh tác động xấu lên hệ tiêu hóa.
- Ngoài ra, không nên dùng sắt đồng thời với các sản phẩm chứa canxi như sữa hoặc viên bổ sung canxi, bởi canxi có thể làm giảm khả năng hấp thụ sắt của cơ thể.
- Khi uống thuốc sắt, mẹ bầu nên uống nhiều nước và bổ sung thực phẩm giàu chất xơ để phòng tránh táo bón. Đặc biệt, chỉ nên dùng nước đun sôi để nguội để uống thuốc, tránh dùng cùng trà hoặc cà phê vì những đồ uống này làm giảm hiệu quả hấp thu sắt.
8. Sắt 2 và sắt 3 khác nhau như thế nào?
8.1. Hiệu quả sử dụng
- Sắt II (Sắt 2): Chủ yếu dùng để phòng ngừa và điều trị tình trạng thiếu máu do thiếu sắt. Việc bổ sung sắt cho bà bầu với dạng sắt II giúp cải thiện nhanh chóng tình trạng này.
- Sắt III (Sắt 3): Ngoài tác dụng phòng ngừa thiếu máu, còn giúp hỗ trợ quá trình tạo hồng cầu, giảm các triệu chứng như: hoa mắt, chóng mặt, đau đầu do thiếu máu lên não.
8.2. Khả năng hấp thu
- Sắt II: Hấp thu trực tiếp vào cơ thể qua cơ chế thụ động, không kiểm soát được lượng hấp thu nên có thể dẫn đến dư thừa.
- Sắt III: Trước khi hấp thu, sắt III phải được chuyển hóa thành dạng sắt II, vì vậy quá trình hấp thu diễn ra chậm hơn. Do hấp thu theo cơ chế chủ động nên lượng sắt hấp thu được kiểm soát tốt hơn.
8.3. Tác dụng phụ
- Sắt II: Thường gây các vấn đề về tiêu hóa như: buồn nôn, táo bón, đầy hơi, phân có màu đen, đau bụng…
- Sắt III: Ít gây tác dụng phụ hơn so với sắt II. Theo nghiên cứu, khoảng 25% người dùng sắt II gặp tác dụng phụ thì chỉ có khoảng 1,9% người sử dụng sắt III bị ảnh hưởng.
8.4. Cách sử dụng
- Sắt II: Nên dùng cách xa bữa ăn, uống sau khi ăn 2 giờ hoặc trước khi ăn 1 giờ để tránh thức ăn làm giảm hấp thu sắt.
- Sắt III: Ít bị ảnh hưởng bởi thức ăn, do đó có thể uống lúc đói hoặc no mà không ảnh hưởng đến hiệu quả hấp thu.
8.5. Giá thành
- Sắt II: Thường có giá thành thấp hơn do nguyên liệu sản xuất rẻ và công nghệ đơn giản hơn.
- Sắt III: Là dạng mới, được sản xuất với công nghệ tiên tiến hơn, nên giá thành thường cao hơn.
9. Bà bầu nên lựa chọn những loại thực phẩm nào để bổ sung sắt
Bổ sung sắt cho bà bầu qua thực phẩm là cách an toàn và tự nhiên nhất. Sắt có nhiều trong các loại thực phẩm hàng ngày, đặc biệt là:
- Các loại thịt đỏ như: thịt bò, gan, tim, thịt gia cầm, cá, nghêu, hàu, lòng đỏ trứng gà. Sắt từ nguồn động vật thường dễ hấp thu hơn so với nguồn thực vật. Trung bình, cơ thể có thể hấp thu khoảng 10-15% sắt từ động vật, trong khi chỉ hấp thu được 5-10% sắt từ thực vật.
- Súp lơ xanh: Chứa khoảng 1mg sắt trong 156g súp lơ nấu chín, đồng thời giàu chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa.
- Lòng đỏ trứng gà: Nguồn cung cấp sắt dồi dào, cùng protein, vitamin B và canxi. Mẹ bầu nên ăn 3-4 lòng đỏ trứng mỗi tuần để bổ sung dưỡng chất hiệu quả.
- Bí đỏ: Giàu sắt nhưng lại ít calo, thích hợp cho mẹ bầu muốn bổ sung sắt mà không lo tăng cân. Có thể chế biến dưới dạng canh, súp hoặc sữa bí đỏ.
- Các loại đậu: Như đậu nành, đậu phộng, đậu Hà Lan,… cung cấp lượng lớn sắt, protein và chất xơ. Ví dụ, một cốc đậu lăng nấu chín cung cấp khoảng 6,6mg sắt, thích hợp làm món ăn vặt bổ dưỡng.
- Ngoài việc bổ sung sắt cho bà bầu, mẹ bầu cũng cần chú ý bổ sung các dưỡng chất hỗ trợ tạo máu như Folate (acid folic), vitamin B12… để quá trình tạo hồng cầu diễn ra hiệu quả.
10. Thuốc sắt cho bà bầu loại nào tốt nhất
10.1. Ferrovit – Thuốc sắt Úc cho bà bầu
- Ferrovit là sản phẩm bổ sung sắt xuất xứ từ Úc, được chỉ định phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt cho phụ nữ mang thai. Sản phẩm không chỉ giúp tăng cường sắt mà còn cung cấp axit folic – dưỡng chất quan trọng giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh ở thai nhi.
- Dạng dùng: Viên nang mềm, vị vani dễ uống.
- Thành phần chính: Sắt fumarate 162mg, axit folic 750 mcg, vitamin B12 27,5 mcg.
- Ưu điểm: Hấp thu tốt nhờ thành phần hữu cơ, hạn chế tác dụng phụ như buồn nôn, táo bón.
- Giá tham khảo: 105.000đ/50 viên.
- Lưu ý: Thuốc kê đơn, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
10.2. Doppelherz Vital Pregna – Thuốc sắt Đức
- Doppelherz Vital Pregna bổ sung sắt kết hợp với omega-3, axit folic, vitamin C, kẽm, giúp mẹ bầu tăng sức đề kháng và hỗ trợ phát triển thai nhi khỏe mạnh.
- Giá tham khảo: 324.000đ/hộp 30 viên.
10.3. Blackmores Pregnancy Iron – Thuốc sắt cho 3 tháng đầu thai kỳ
- Blackmores Pregnancy Iron được nhiều bà bầu tin dùng nhờ ít gây tác dụng phụ như buồn nôn và táo bón. Sản phẩm hỗ trợ giảm mệt mỏi, chóng mặt và cải thiện tiêu hóa.
- Ưu điểm: Giúp ăn ngon, bổ sung sắt hiệu quả cho 3 tháng đầu thai kỳ.
- Giá tham khảo: 500.000đ/hộp 60 viên.
10.4. Safoli – Thuốc sắt hữu cơ từ Thái Lan
- Avisure Safoli là viên nang mềm chứa sắt hữu cơ IPC hòa tan trong nước, giúp hấp thu tốt mà không gây kích ứng tiêu hóa. Đây là sản phẩm được Bộ Y tế Việt Nam kiểm duyệt nghiêm ngặt về chất lượng, rất phù hợp để bổ sung sắt cho bà bầu an toàn và hiệu quả.
- Thành phần: 166,67 mg sắt hữu cơ, 350 mcg axit folic mỗi viên.
- Ưu điểm: Dễ tiêu hóa, ít tác dụng phụ, phù hợp cho bà bầu nhạy cảm với thuốc sắt thông thường.
- Giá tham khảo: 170.000đ/hộp 15 viên.
10.5. Chela Ferr Forte – Thuốc bổ sung sắt hữu cơ
- Chela Ferr Forte chứa sắt Ferrochel dạng axit amin chelate, được chứng nhận lâm sàng giúp cải thiện thiếu máu nhanh chóng và hiệu quả, là lựa chọn tin cậy để bổ sung sắt cho bà bầu.
- Ưu điểm: Hấp thu tốt, ít tác dụng phụ, giúp bổ máu và tái tạo hồng cầu.
- Giá tham khảo: 280.000đ/hộp 30 viên.
10.6. Ferric IP – Dung dịch uống bổ sung sắt
- Ferric IP là sản phẩm dạng dung dịch với thành phần chính là sắt (III) hydroxide poly maltose 50mg, kết hợp vitamin B1, B6, B9 và vitamin PP, hỗ trợ tạo máu và giảm triệu chứng thiếu máu.
- Công dụng: Hỗ trợ tăng hồng cầu, giảm hoa mắt, chóng mặt do thiếu máu.
- Xuất xứ: Việt Nam.
- Giá tham khảo: 115.000đ/hộp 20 ống.
10.7. Viên sắt DHC Nhật Bản
- DHC là thương hiệu Nhật Bản nổi tiếng, viên sắt DHC cung cấp sắt từ nguồn thiên nhiên, đồng thời bổ sung vitamin B12 và acid folic, giúp ngăn ngừa thiếu máu và các dị tật ống thần kinh.
- Ưu điểm: An toàn, hỗ trợ hệ miễn dịch và sức khỏe thần kinh.
- Giá tham khảo: 320.000đ/túi 120 viên.
10.8. Elevit – Vitamin tổng hợp giàu sắt
- Elevit là viên uống bổ sung đa dưỡng chất, đặc biệt giàu sắt, folic và nhiều vitamin cần thiết cho mẹ bầu. Sản phẩm bổ sung sắt cho bà bầu này nổi bật với thành phần i-ốt hỗ trợ phát triển trí não của thai nhi.
- Thành phần: Sắt, canxi, phốt pho, magie, đồng, mangan, kẽm, vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B6, B12), vitamin C, D3, E, H và axit folic.
- Công dụng: Phòng ngừa thiếu máu, hỗ trợ phát triển não bộ, tăng cường sức khỏe tổng thể cho mẹ.
- Giá tham khảo: 249.000đ/hộp 30 viên.
10.9. Puritan’s Pride Iron – Thuốc sắt hữu cơ Mỹ
- Sản phẩm này chứa Iron Ferrous Sulfate 65mg cùng nhiều vitamin B, C và các khoáng chất giúp tăng cường tạo máu và hấp thu sắt hiệu quả.
- Ưu điểm: Giúp giảm triệu chứng thiếu máu như đau đầu, chóng mặt.
- Giá tham khảo: 499.000đ/hộp 100 viên.
10.10. Nature Made Iron – Viên nén bổ sung sắt Mỹ
- Nature Made Iron là sản phẩm phổ biến và được nhiều chuyên gia khuyên dùng, cung cấp 65mg sắt mỗi viên, phù hợp cho bà bầu thiếu sắt hoặc cần tăng cường dinh dưỡng.
- Ưu điểm: Hỗ trợ cung cấp sắt hiệu quả, kèm theo kali hydroxide, sáp ong và calcium.
- Giá tham khảo: 420.000đ/lọ 365 viên.
Maru Care hy vọng bài viết đã giúp các mẹ hiểu rõ hơn về việc bổ sung sắt cho bà bầu một cách hiệu quả và an toàn. Lựa chọn đúng sản phẩm và thời điểm uống sắt phù hợp sẽ góp phần đảm bảo sức khỏe cho mẹ và sự phát triển toàn diện của thai nhi.
